Thursday, 4 August 2016

Thliarkar rilru

Thliarkar rilru


-Lalsawmliana Hauhnar


Khawvel Indopui pakhatna hun laia German rallian bei tura Mizo tlangval, France ram pan tur mi sanghnih rual zet mai Aizawl sipai lammuala an han tlim hmur mai chu mi pakhat chuan ropui a ti hle ni ngei tur a ni. “Khuti zo zai khu German pa chuan a tuar zo bik tawp lovang”a ti e an ti. Kha tih lai rilru ngaihtuah pui phak loh chuan vawiin ah chuan fiamthu nuihzatthlak pawl a chang der tawh a nih hi.
            Computer age ah kan cheng kan ti a, kan nula tlangval ten mual hla kar dan lunglen zawng zawng an pumpelh chho ta zel a. Dak pu in pawimawhna a nei tlem ta a. Midum tlangval bawp chunga Mizo nula ni awm tak ngum no nalh em em in hunglai thlalak hmuh tur a awm ta chhen a. An in chherchhuan chhun zawm leh chhunzawm loh chu va hre kilh kelh lo mah ila, ngaihruatna tal chuan zeldin loh tur tur min zeldin tir ta a nih hi. Chuchang ni lovin, a Asian ang zawnga rawn hnawl ta thawt thawt Mizo nula zinga an han awm takah phei chuan chhinlung tlangval te pai lai nau a che lo thei lova, chutianga ngaihdan nei chu an hua a, an vau a, zilh namen in an zilh ta lova, thenkhat lahin Thliarkar rilru tiin miin an duh zawng te chu an thlang ve ang chu ti ni awm takin judgment kan lo siam sak ve thuai bawk a. Chuti taka zofa ten khawvel eng kan hmuh theih na daltu chu Thliarkar rilru kan tih fova,  ngaihmawh tham leh hnawksak mai a lo nih takah chuan he Thliarkar rilru hian Zofate tan malsawmna a hnutchhiah tam tak hi kan hmuhhmaih a va hlauhawm em. Kraws a kan khenbeh hma in Pilata hma ah hruaiin dintir ve phawt hi a tul lawng maw?

            Thliarkar rilru chu rilru te tak, Khawvel kal ruala kal lo, daidanna bang chhahpuiin a daidan tlat, huang tau tak, thikthu chhe tak tiin an sawi thin a. A dik na chen pawh a awm. Mahse he Thliarkar rilru hi vawi leh khat a kan neih phut emaw he rilru hi put kan tum ve vang hrim hrim a pu emaw kan ni hauh lo.Kan pipute hunlai daih tawh atanga in tan a ni. Mizo Lal pakhat pawh Zosap in heti hian a zawt a ni awm e. “Chhuah san leh che u ila, eng nge tih in tum”,tiin. Lal chuan, “E le, in lo kal hma a kan do ngai te kha kan do leh ang”, a ti a ni an ti. Zofate te thinlungah in run bak in hmun a khuar loh hun laia thil thleng a nih a rinawm. Kan piputen Thliarkar rilru an lo put nasat avang hian kan ram pawh hi an lo humhalh viau zawk a ni thei ang em? Phai vai ho an run tak tak lai khan, Kumpinu ropuizia te kha lo hria in, kha tih lai khan India pawhin Bristish awpna hnuai a ta tal chhuah tuma an beih daih tawh thu te kha hre ta se, Bengkhuaia leh a ho te khan vai ho te kha beih en ah an enlo mai zawk lawng maw? Kha rilru, mawl leh thliarkar tak khan huaisenna a pe leh tlat zawk niin a lang. Sap naupang Mary Winchester(Zoluti) Mizo Lal ten an man a, a la let tura thapui thawh a sap ho an lo kal pawh khan Zoluti chu a bum in an bum chhuak a, an la let tur an han khawih khan, “Ka pi ka pi min chhan rawh, hei vaiin min man a nia”tia auvin a tap a nih kha. Kum khat bak Mizorama awm lo khan khati tak khan a mah chhanchhuak tura lo kal  te pawh hmu sakhi hial a Thliarkar Rilru a lo pu ve hman kha mak tak a ni.German leh Russia Indo lai khan Russian sipai ho ten German hmeichhia an pawngsual zat kha nuaikhat lai a ni lawm ni? Chung chu hnam fing leh Hnam ropui te chetdan a nih chu. Mizo in sal an man te chungah mipat hmeichhiatna rawngkaia chet an lakna sawi tur erawh avang riau thung si. Hei hi Thliarkar rilru bawk a ni. A va thianghlim si em.An ni chuan Nationalism te, Patriotism te leh Regionalism te hi an thliar hrang thiam hauh lovang. Mahse heng hi an nunah nasa takin, zir tham in hmuh tur a awm si a ni. Thliarkar rilru in a chawm len a ni kan ti lo phal dawn em ni?

            Tu huat thu suh ah, Human Right lam dawn miah lova Zawlbuk thingnawi fawm awl ru hrem dan te,inleng thleibik nei nula an lo thunun thin dan te hlei hlei hi a hlu vet vet viau a ni. Kan changkan viau hnu, Khawvel pang leh lama awm te nena internet hmanga kan in thlun zawm tak hnu hian naupang tirh hnial em em te, nula polite lo zet te hmachhawn thintu te hian action han la dawn ngawt se,  min hlin let chatna tur dan min chhiar khum mawlh mawlh tawh mai dawn chu a ni phawt mai a. Hmanlai a Mizo Tlangval ten Disciplinary action an lo lak  ṭhak ṭhak ṭhin te khan vawiin a Zonunmawi kan sawi fo hi a lo chhawm nung thin kha a lo ni a. Tunlai mite erawh chuan Thliarkar rilru tiin kan beng per tan mek chu a ni der tawh mai.
           
            Sialsuk ah sawn lungphun mak leh ngaihnawm tak tak a awm nual a. God`s Headquarters, Jesus Home tih inziak pawh chung lungphuna thu ziak zingah chuan a tel bawk. Chawngkhupa`n Thlarau lama a dawn ni maw???? Engpawh nise a ropui danglam ve hrim hrim a ni.Mizoram chu Pathian Headquarters ah a puang hmiah mai. Mizoram atang chuan ramdang hi ram dang daih a ni a.Kutah te, sawtah te, khitah te an awm daih. Bangladesh pawh hi hla tak a ni. Mizoram chhunga cheng chuan hnamdang a bikin Vai hi kan ngaisang hleithei lova. Kan ngaisang lo mai nilovin kan haw tel tlat bawk. Kum 1966 a Khawvel hriat tura Independence puang meuh a rammu MNF hotupa Laldenga khan kha movement a kalpui hma a a ngaihmawh lian tak pakhat chu Dawrpui phei a vai dawr tam lutuk kha a ni e an ti.Dawrpui phei ah hian Mizo Dawr a awm zeuh zeuh chauh a ni awm e. Duhsak a sumdawnglian tak lo nih tir ve hle hle kha chu a teuh ta lo mai a. Thliarkar rilru bawk lo chhuak in chu chuan vai huatna leh mahni hnam chauh ngaihsanna a hring hial a ni lawm ni??
            Thliarkar rilru zimte kan put hi kan thatpuina a tam zawk mai awm mange tih tur khawp in he ramah hian hnuhma tha hmuh tur a kat nuk mai. Nula awm tha duh lo Lu meh kawlhsak te, Khawtlang tana mi hnawksak In kan han thiah sak rup rup thin te hi Mob rule a nia, a tha lo kan ti thin. Dik pawh a dik ang. Mahse lo ti lo ta ila enge thleng ang tih kan ngaihtuah tel erawh a tul thung ang. Kan Mob rule avangin vai tam tak dawrkai tum an ral tit phah a, kan mob rule avangin Mizorama hnam dang ten kan nula te an nel tak tak ngam lo. Hei hi thudik a ni. Vai pa in Mizo nula a khuaikhem ni a vai kan velh avanga vanram kailo tur kan nih ngai chuan, a Hebrai pui chhanna avanga tual hial thattu, hruaitu ropui Mosia pawh kha ngaihtuah awm tak tur a ni ve tho vang. Mahse Hmel danglamna tlangah a rawn in lan takah chuan kan thliarkar rilru hian nunna bu a khup tir lem lo a nih dawn hi ka tih phah. Hnam dang nena kan in ep emaw mob rule han hman zawk tul chang a awm thin. Mahse khang kha awm ta lo se, Vai dawr lian pui pui Aizawlah chuan a ding  ngir khup tawh anga, Kan Mizo nula bazar kal tur te chu vai hovin “Kei sa he” tih pah in an piai mai mai tawh ang. Thliarkar rilru avanga tun hi thleng kan ni kan ti mai thei lo vem ni?

            Hman deuh lawk khan Central YMA President kal chhuak in YMA member te  fuih in, “ Mizo nula te u,in chhul in hmang tangkai dawn a nih chuan in chhul a lut tur chu Mizo mipa thil a ni tur a ni ”a ti e an tia.A ropui thlawt a ni. He thliarkar rilru, thik thu chhe em em mai hian kan ram hi min la veng hram hram a, kan hnam hi min la phuar khawm hram hram a ni. Hetia kan thik thu chhiat em em lai hian, Thliarkar rilru pu ve lem lo, Adama thlah kan nih duh tawk ta mai, Nun tam nei, a negro e, a vai e sawi lova lo in chher chhuan pui ut ut duh kan awm chho ta mek niin a lang. Kan va zau sawt em.Nun an neih nan, tam tak an neih nan tia Lal Isua sawi kha zawm thei chuang lawi lova, a kha ti lam kawng a nun tam neih lo tum ve er teh te kan la pung chho zel dawn tlat mai. A zia lo khawp mang e. Social Media kan hmang nasa a, Facebook emaw Whatsapp emaw khawih lo chu tlem te kan ni tawh hial awm e. Mobile phone phei chu Luxury viau tura kan ngaih kha tunah chuan chhungtin a fan a. Kan hum fir fer ta. Heng kan mobile leh kan internet khawih ah te hian Mizo Tawng dik lo leh ziak tha peih lo chuan khah an hlawh fo. A van tha em. Zau duai ringawt hian ram ropui min thlen hauh lovang. Mizorama dil lian ber, Burma rama awm daih te khi, khi hmun han kal tawh khi tumah a han che mikhual ngai lo. A han huang tau em em ringawt mai a ni. Mizoram hi Khawchhak ah Buddist, Bangladesh lamah Muslim, hmar thlang lawk ah Muslim bawk, a thlang leh deuh ah Hindu kul mut in min hual tuau tuau mai. Kumpinu sawrkar laiin in hung bingna (ILP) min lo siam sak a, Thliarkarah min lo siam a, kan him phah chauh zawk a ni. Hawiher leh sukthlek ti zau ngawt ila, reilo te ah kan ral riai riai lovang tih tunge sawi thei.Mithiam leh  Politician te atangin kan Mizo Society a bet tlat he Thliarkar rilru hi tih bo tul riau a hria a pawlna thar dawng an lo chhuak zel dawn a. Khawvel changkanna in he rilru hi a rawn paih ru hret hret bawk a. Nakinah phei chuan sah huk hun hi kan la tawng lovang tih a hlauhawm.Mizo kan ni kan Hmel a tha kan tum a sang bawk si ti lui tang tang thei tawh lo tur khawp a hnam dang laka rilru zau kan put hunah meuh chuan vawiin a kan sawisel he Thliarkar rilru hi kan la ngai vawng vawng hian ka ring thin.
            Israel fate Babulon sal a an tan lai khan an rilru leh ngaihtuahna zawng zawng chuan Jerusalem lam a hawi a. Aw Jerusalem, ka theihnghilh che chuan ka kut hian a thil thiam hi theihnghilh ve rawh se, ka hriatreng loh che chuan ka lei hi ka dangah bet tlat rawh se an ti hmiah mai a nih kha. Keini pawh he Thliarkar rilru hian chutiang dinhmun ah chuan min hruai lut a. Ram hla tak ah pawh Zofate hi awm darh in vak chhuak ve thin mah ila, Chhawrpial run iang hial a kan hriat Mizoram zun chuan min phuar khawm thin. Chu Zun chuan hmundang min awh tir ngai lova, India ram bungkhat kan nih tak maina pawh hian a dal zo lo. Independent State emaw kan in ti tlat a. State hmasawn Bihar te, Gujarat te chu kan zir peih lova, he India ram chhunga state zawng zawng chu kan thlawh khum vuk vuk a, Israel te, Switzerland te, USA te a ni kan tin zawn daih zel ni. He Thliarkar ropui takah hian Mizo Nationalism a la nung reng a, khua leh tui an ni emaw ni lo emaw Mizo hnam hrang hrang te Inpui ni turin a fit reng mai a.Pawlh dal loh Zo rilru fir, mawi leh thianghlim tak a la awm reng a. Mahse Dan leh Hrai hmang te, changkanna hmang te in he Thliarkar hian suam a tawk chho ta deuh reng a.A thikthu chhia a lo pau nat deuh avanga kraws ah khengbet rawh tia au hla chham ta vak vak kan pun tual tual chuan he Thliarkar rilru hian rawih ni a la tawk ve ngei ang. Chumi hunah chuan vengtu nei lo Hnam chuan ral lam a pan anga, Hnam a ral chuan Ram in a tuar ngei ang le. Ram leh Hnam a boral chuan nang pawh zuah i ni lovang.

Tuesday, 12 July 2016

Captain Lalhleia thih dan leh a kaihnawih

MIHRANG Capt.LALHLEIA "ZORAM TAN KA THISEN FAR TAWP THLENGIN KA BEI ANG'' titu tlangval tlawmngai leh huaisen Capt Lalhleia chuan a thu tiam chu a taka rawn chantirin Vai sipai silai mu muthum ngawt tuar chungin March ni 6 1975 zan Dar 6:30 ah Thrangthar-te La rawn sawi kumkhua turin A NUNNA Hlu tak chu Zoram tan a hlan ta. Govt. High School naupang Sikul pana kal mekte threnkhatte chuan High sikul Field-a Capt Lalhleia ruang a awmthu mi sawi an hria a,High Sikul field an thlen chuan Pawl 9 zirlai F.Chalngenga(Lungchhuan khua),A.Zohmangaiha(Chandmari),Rothangzuala leh an thriante chu Vai sipai motor-ah chuan an lawn a,LALHLEIA ruang chu an en a,khawia kalpui tur nge tih Field-a vai sipai te chu an zawt a.Vai sipaiin postmortem tur a nih an hrilh a.F.Chalngenga leh a thriante chuan an zirlai pui Sikul naupang an au khawm a,'Sikul kal lova,Post mortemna hmun kal tur an ti a'.Civil hospital lam an pan phei ve ta a. LALHLEIA ruang Posmortem-na hmunah hian Pu Thangzika(Lalhleia Pate-a) trawiawmin an laina hnai leh thriante anlo kal a.Zirlai engemawzah an awm bawk a.A RUANG chu Mi zawnna ah an daha zirlai leh tlangval tlawmngaiten an zawn a,A tirah chuan mi an tam vaklova,Bazar bungkawn an thlen thlakchuan mi enge mawzatin an rawn belh a.Aw ka Chhuah ngam lovin ngawi rengin an zawn a.Bungkawn bung hnuai an thlen chuan.Vai Sipai mit pawh veng zo tawh loin Pu Darkhuma(M/s Zirtirtu)chu,"MI HUAISEN Capt LALHLEIa'n MUAL A LIAM TA,MIZO PASALTHRA KAN CHAN TA'',tiin ring takin a au va.Pu Darkhuma a au a trang chuan Mi dangte pawh an rawn au chhuak ve ngam ta a.''Capt.Lalhleia MiZO NATIONAL ARMY in Ram tan a nun a hlan ta,a va ropui em!''ti tein an au va.An ri hulh hulh mai a,au ri karah chuan tap ri a awm bawk a.secretaiat bul vel an thlen chuanan thra hnem tawh hle. Vai sipai hmelma LALHLEIA ruang chu A chhungte Inthlahrunna avangin Lumen lovah phum nghal mai an rawt na a,YMA Hruaitu te chuan'Phum Nghal love,Kan Lumen tur a ni''an ti a. Lumen tur a ni tih puan a nih hnuchuan Sikul naupang chu an in hawr khawm a,Class IX zirlai F.Chalngenga,A.Zohmangaiha,Rothangzuala ten an ho va,lehkha-ah thu an ziak a.An lehkha ziah chu sikulpuikawn leh Chanmari inar kawng sir hmun rem changlaiah an tar a.Lehkha-ah chuan MI HUAISEN Capt LALHLEIA A FAM TA;FAM DAIRIAL CHANG TAWH MAHLA,ZOFATE THINLUNGAH I NUNG RENG;Capt LALHLEI KAN NGAISANG A CHE;MIZO HERO PASSED AWAY;DIE BUT NOT FORGOTTEN tih leh thu dang tam tak an ziak a.Lehkha tar chu duhtawk lovin lumennaa tel threuh turin an inchah a. Zan Dr 6:00 atranga Zing Dar 5:00 Khawlai lenchhuah phalloh(CURFEW)a ni a.Curfew tan tlai dar 6:00 hmain nula tlangval thrahnem tak Pu Thangzika chenna inah chuan an khat tlat hman a ni.Vai Sipaiin hmun danga kal phal loin an duty hnan nghal a,In thiar duh pawh inthiar an phal lo a.Zan Dar 10:00 velah Brig T Sailo arawn kal a,''Mipui inhiar duhte hi in thiar tir rawh u,''a tia chuta trang chuan zalen deuhin an in thiar thei chauh a ni.Lalhleia ruang chu a duh duh en theih turin an dah a,Veng hrang hranga nula leh tlangval,nuleh pa,pitar leh putar te chuan Lalhleia ruang enturin Pu Thangzika chennainan pan a.Lalhleiaruangen chu an in zul zut zut mai a ni.Mizo tlangvalzawnglai thi tawh zingah Lalhleia tluka mite mittui ti tlahnem anawmlo ani. Lalhleia ruang entu zinga pakhat Pu Lallianzuala sailo(Upper Republic) chuan,"TLANGVALHUAISEN Capt LALHLEI,I NGAIHSAN AWMIN I VA HAN ZAHAWM TAK EM,I TAWRHNA HI ZORAMIN A THEIHNGHILH TAWH NGAI LOVANG.TAWLHLOHPUAN NGEI HIAN KA HAN TUAM ANG CHE AW,''tia chhamin tawlhloh puanin a tuam a.Puana rawn tuamtu leh Pangpar rawn dahtu te chu an mittui a tla a,March ni 8 1975chuan Lalhleia vuinaa tel ve turin Aizawl veng hrang hranga nula leh tlangval,nu leh pa,pitar leh putar ten Pu Thangzika chenna chu an pan khawm a.Nula tlangval te chuan pawndum an keng a.A lumen zan leh vui liam anih ni hi Aizawla mitthi awm tawh zawng zawngah chuan,veng hrang hrang atranga nula leh tlangval tel tamna ber ala ni.Tumahin PARTY zawngin an ngaihtuah lova, nula leh tlangvalte chuan LALHLEIA thlahna tel ve ngei an tum a,an in sul zut zut a ni. March ni 7 1975 niin Rengliana Lalhleia sunna hla 'Awmlai leng si lo''tih a phuah a,a thluk a siam nghal a.Rengliana hla phuahchu Lalhleia vuina a sak an dih avangin Saizikpuii Sailo leh mi threnkhat ten an zir a,a phuahtu Rengliana'n a zirtir a.March Ni 8,'75 nia Lalhleia vuina programme hmannaah Saizikpuii Sailo leh a thrian ten Lalhleia sunna hla chu an sa a,Rengliana'n tring trang a perh a, "AWM LAI LENG SI LO KEI KA TUAR ZO DAWN LO A FAM TA E ZORAM MIHRANG PASALTHA CHU.. tiin ruahthamloh hla chu an han thlawh ta mai a,a hla thuin a zir bak ah an zai thiamin an hla sak thu leh boruak(mood)ah an cheng bawk a. 'CHHINGMIT LUAITHLI NULLO RENG AN AWM NEM MAW! tih ansak lai chuan anbiang ah mittui a rawn luang a,zai chungin an mittui an hru a.An zai ri leh chezia chuan ngaithlatu mipui pungkhawm chu a vel a,mittui an hru sup sup mai,tam tak chu a ri in an trap chhuak hlawm. Vuiina inkhawm zawh a nih chuan Khatla thlanmual panpui a ni a,veng hrang hrang nula leh tlangval te chuan puan dum sinin pasalthra,mihuaisen Lalhleia chu ui em em chungin Khatla thlanmualah thlah liam a ni ta a ni. UPA IN'Lal ropui leh Pasalthra huisen bikte an thih zan chuan,Arte pawh in ansun ve a,an khuang ngai reng renglo anlo ti thrin a.Lalhleia thih zan pawh hian Arte pawhin an sun ve a niang chu!!Aizawl khawpui chhungah Ar a khuang miahlo niin an sawi.(source:MIHUAISEN LALHLEIA by C Zama)

Tuesday, 16 February 2016

Short Story : Chhingpuii tiin ka au zel dawn

"Chhingpui " TIIN KA AU ZEL DAWN
(Shortstory)

Thenkhat in a kakpui an tih țhin HSLC ka pass ve a ni tih All India Radio Station Aizawl hla thlan atanga an rawn puan tuk 1998 kum kha mi ni tak khan u neih a ka neih Uchhingpuii chu min minlawmpui tu, kut thing a chibai min buk hmasa ber  tu a ni.
Ni e, keini KTP a in hmang țan tir tan khan U Chhingpuii kha a hlu em a ni. Ka la hriat reng chu KTP member ah ka in pe a, Uchhingpuii chuan ka kut a min vawn pah in " Zaninah Inkhawm nghal tur aw" a ti sap a. Min nuih seih lai kha.
Dik tak chuan tleirawl rual ho in kan lo hisap ruk, awmkhawm nikhua a a hming lama kan in ta neih siak țhin kha a ni a. Dawt pawh sawi se a ni sawi a nih chuan kan awih vek tho awm e. Kham kar vau vul a vul nula tam tak zingah nula hleitling tak tak, rimtui tak tak an tam mai. Tawitlang hnuai nula zingah kei ka ni in ti  officer nupui nih tum a bei ngar ngar te, țhenkhat lah Sawrkar hnathawk fanu in ti ngat a hming chhal an awm lai hian kan tana langsar tak chu Uchhingpuii tho tho kha a ni zel.
Lungah hian lung sam kan tih țhin hi a țo in a zam luk țhin a. Chungkarah chuan violet pangpar hi a awm, a par ve a. A langsar em em a. Lungsam tam tak karah pawh violet pangpar chu  hmuh hmasak ber a ni tiin William Wordsword-a chuan a Lucy i chu lungsam kara violet pangpar ang hial a sawiin, A VIOLET BY A MOSSY STONE a ti hial a nih kha. Wordsword-a Lucy aiin kan Uchhingpuii kan hmuh dan hi a nep chuang lo.
Hmunțha khua ti nuamtu, Kohhran ti nuamtu a ni chiang a lawm. Nula dang te aia a hnar ngul a fuh thu kan hre bik silo. Heti tak mai a kan rilru a luah hi a mak ngawt mai.
Zankhat chu ka mumangah ka hmu pek a lawm maw le... Arsi kan lo chhiar dun a, thli a thaw vuk vuk a. Zan thim muk hnuaiah chuan a de pe tuarh mai si a. Chutia kut insuih a Arsi kan chhiar dun lai chuan siruk awmna zawn kan chhiar thleng a. Uchhingpuii chu a thlawk ta a. Siruk min laksak tum chuan... Arsi zingah a han chho ta daih mai a. Ka au vak vak. Ka tap ta hial mai a. Ka tap chhuak a. Ka harh ta zawk mai kha a nia. Ka mumang hi tumah ka hrilh ngam lova. Ka rilru ah erawh engtikah emaw amah ngei ka la hrilh ang ka ti țhin.
KTP ah chuan hlazir te, hnatlan te hi kan chak ber țhin a ni a. Chu pawh U Chhingpuii vang a ni ka ti lo theilo.Zingkar hnatlang a awmin min kai tho va, ka kutah min chelh a, thawh loh a va har țhin em....
Pathianni tlai ah țhiante nen Thlanmual ah len tum a kan in hawr laiin a fellowship tur kal chuan kan lam a rawn pan a. Ral ațangin min rawn nuih sen sen a. A hma zan lawk a ka mumang ka hre chhuak nghal a. Ka lungphu a rang sawt a. Ka puak keh thei tak ngial dawn in ka in hre hial a ni. Fellowship turin min sawm dawn lo mahse i bulah ka lo kal ve tia dil ngawih ngawih ka chak zawk hial a ni.
Kan vai chuan tlai fellowship turin min hruai leh ta nge nge a nih kha. A lo lan chuan Kohhran hi kan hlat thei mawlh lo a ni.
Aizawlah class 11 zawm turin ka liam ta a. Kan khua ka ngai a, ka chhungte ka ngai a. Ka zep lo. Uchhingpuii pawh ka ngai a, ka ngai em em a ni. Aizawl nun chu a lo danglam nasa mai si a. Nula te lah chu keini tleirawl mit ah chuan nalh lo hi an awm lo. Govt Higher Secondary School ah ka lut a. Zarkawt thlenga nitin kal takah chuan nula chhe lo tak tak hi kan hmu nitin țhin a. Mahse mak deuh chu uchhingpuii tluk tur ka hmu chuang reng reng lo nia.
Aizawl ațanga Țawizo a Bial KTP conference hmang tura ka haw vang vang te, Khawbel leh Hualtu Bial KTP half yearly Meet hmang tura ka haw vang vang thinna chhan te ka ngaihtuah a. Uchhingpuii vang vek ni berin ka hria. Mobile phone ala awm lova, kutziak a lehkha in thawn hunlai kha a nia. Uchhingpuii chuan KTP Conference leh Meet programme hi min rawn thawn țhin. Ka mumang pawh hrilh ngam lo val khan ka chhang let rang viau va.
" KTP lam te in tluang maw?? Lo haw ka chak tawh lutuk..... " tih  bakin ka chhang ngam lo țhin a nih kha.

KTP ti mawitu, member hla leh Tleirawl ngaihsaktu kha Hmuntha Kohhran hian a nei leh a ngem aw ka ti vawng vawng țhin. 
Ka bengah hian U chhingpuii pasal neih dar ri ni ngei tur hi a ri vawl vawl țhin a. Ka beng kiau hlek pawh hi a pasal neih dar ri ni mai dawn te hian ka hre fo țhin.
Kan nel phak a a in phah hnuai thiam ve hrim hrim nge min ngaina ve hrim hrim tih hriatchhuah tuma beih hi ka sim tawh a. Ka hlawhtling dawn chuang pawn ka hre lo.

Thingdelh loh lung delh loh na na na chu kan lo țhang lian chhova... College hial kan lo kal ve ta a. Krismas urlawk zan a ni a. Lenkhawm țhulh ngai hauh lo țhin Uchhingpuii kha lenkhawmna ah ka hmu mai lova. Kumin Christmas chu kan hmang ho leh ang chu tia hisap ru chunga Aizawl atanga haw ka ni a. Ka hmuh tak loh ah chuan ka perfume hawn, ka pek tur chu hum lum vat vat chungin a rukin an in lam ka pan ta a. An in chu a lo reh țhiap mai a, current erawh a lo eng phet phet thung a. Kawngka ka kik a. Min chhawn mai lova. Ka hnung lam ațangin ka mit hup a ni ta. Tu dang an ni lo. Ka Idol ngei chu a ni. Ka motor rui luhai a dam. Ka pick up chuanna mawng sil a dam. 
" Tlangval tak tak i ni ta" a ti a. Kan in chibai a. A ruk a ka hum perfume chu chibai pah in ka pe ta a. " Tlangval i ni tawh bawk a. Min U tawh suh" a ti a. Chhingpui ka ti nghal a. Kan nui dun ta bawk bawk a.

Kum a lo thar a. Aizawl lam ah zirna belin kan awm leh a. Vairamah te hun tam zawk ka hmang ta a. Christmas pawh mahni khua ah ka hmang thei ta aw zawng lo mai a. Ka rilru erawh Hmunțha ah a cham tlat a. Chhingpuii te nena kan lenkhawm lai te, Hla kan rem lai te, Kumthara talh tur sial chaw kan zawn ho lai te, Masi thing tur kan phurh ho lai te ka ngaihtuah a. Ka mittui a lo sur zung zung a. Ka beng a kiu leh ta. Hei zet chu Chhingpuii pasal neih dar a ni tawh ngei ang tiin ka phun ru sep sep a.
Vai Dakpu in lehkhathawn min rawn pek zingah ka pa lehkha min thawnna, Ka țhianpa Maawma lehkha min thawn te bak a lo thleng lo. Beisei a bo ta. Ka pa lehkha tawn ka chhiar zova, Thianpa lehkhathawn ka chhiar leh a. Țhianpa chuan, " Sawmte..... Chhingpuii kha...........a sin..."
tiin....
Delhi khawpui khawk rum rum a țah ka van chak tak em.

Aizawlah ka haw,zirna ka chhun zawm leh.Kum tam a vei leh ta.  Hei hi ka ngaihtuah fo țhin. KTP hian Chhingpuii ang hi kan nei leh a ngem? Min ngaizawng hial emaw tih tur khawp a tleirawl zak zum te tana KTP kan belh theihna tura in phah hniam thei Chhingpuii ang kha lo herchhuak leh tak mawle....
A ni ang an pian leh hma chuan CHHINGPUI TIIN KA AU ZEL DAWN


Saturday, 16 January 2016

Rev. Liangkhaia Chanchin

Liangkhaia(1884-1979) hi Mizo ziakmi, berampu, hla phuahthiam, Mizo lehkha thiam hmasa berte zinga mi leh Mizo ṭțawnga Pathian Lehkhabu Thianghlim lehlin kawnga sulsutu, mi ṭțangkai ber pakhat a ni.
Hun hmasa
Liangkhaia hi Saihum khuaah kum 1884-ah a lo piang a, a laiah hming chu Hrangchina a ni. Mahni tawka hmasawn tum leh tumruh tak anih avangin zirtirtu mumal pawh nei lovin lehkha a zir ve a. Kum1908-a Lawr ekzam chu a bei ve tawp a, a vanneiha siamin pakhatna a ni a. Zosapte’n an hmelhriat a, Tirhkoh hna zir tura an sawm avangin kum 1910 atangin Aizawl-ah Tirhkoh hna a zir ta a. Kum 1913-ah Cherra lamah a zir zawm zel a, kum 1916 aṭțanginTirhkoh hna a thawk ṭțan a, kum 1921-ah Berampu atan nemngheh ani ta a ni.Liangkhaia hian Pathian rawngbawla a hun pum a hman chhungin Mizo hnam tan thil ṭțha a hnutchhiah hnem hle a. Mizoram dung leh vang fanga mi chi tin chi tang bepawp leh kawm reng a nih avangin a thil ziakte hi a rinawm tawk a, mi thil chhinchhiah thei mi bik a lo ni hlauh bawk nen. A hriatrengna a fimin a ziakin a chhinchhiah ṭțha thlap zel bawk a, he blogah hi chuan a tha lo thawh dan a ṭțhen azar chauh kan tarlang dawn a ni.
Hla
Mizo hla leh a nun inthlun zawm dan hi tarlang hmasa ber ila. Kum 1908 khan Puma Zai a paw chhuak a. An lal Lalzika chuan a lo duh hle a. Sialin a ai ta hial a. Zoram dung leh vangah a lo darh ta a ni. Hnam hla an ti mai a, a thang zel a. Thlanglam Zai an ti zui ta hial a ni. A paw chhuaktu hi hla lama tui leh hla pawh phuah chho zui ta zel a nih avangin Puma zai bikah pawh hian hla pahnih khat chu a thawh ve ngeiin a rinawm. Mahse, a hla phuah ṭțhenkhat hi amah ngei pawhin a phuah angin a chhâl duh lem lo.
Lehlin leh phuah
Kum 1913 aṭangin Kristian hla lehlin leh phuah a ṭțan a.Hla hi 20 chuang a phuah a, 20 chuang fê letling bawk.Kristian Hla Bu ah hian a hla phuah leh lehlinte hi 31 a chuang ṭțhin a. Mizo zingah chuan hla nghah ber a ni. Tuna Kristian Hla Bu tharah hian a hla 30 a la chuang ta zel a. Mizo Kristian hla siamtute zingah chuan hmahruaitu pawimawh tak a ni. Hla hi a nei reng emaw tih theih mai turin a lehkha ziak dang dangah pawh hla chang a telh chamchi a, a ṭțhian ṭțhate an thihin hlain a sun ṭțhin bawk. Mizo hnam chanchin leh nunphung ziaka dahin a lo vawng ṭțha khiau hi a hlu hle a. Mizo Sakhua a ṭțobul aṭțanga chhuiin, a kawngkal kimchang takin a ziak a, tun thlengin zirlaite leh hnam tan ro a tling. Mizo mi leh thil hmingthangte leh Mizo Sakhua leh Mizo Awmdan Hlui te hi Mizo hnam nunphung a tarlanna lehkhabu a ni a. Mizorama Harhna Thu pawh hian Pathian thua harhna lam hawi mah se, hnam ziarang leh rilru puthmang chu a pho chhuak ṭha hle a ni.

Lehkhaziak
Liangkhaia hian kum 1911 vel aṭțangin lehkha a ziak ṭțan a.Kristian Tlangau, kum 1911,Pawltlâk thla chhuaka a thuziak kha vantlang hriata a lehkha ziak theh darh hmasak ber niin a lang.Mizo leh Vai Chanchinbu leh Kristian Tlangau-ah ringawt pawh a thuziak hi a chuang hnem hle. Lehkhabu a ziak zinga mi hriat hlawh ber mai chu Mizo Chanchin Part I & II hi a ni awm e. Kum 1926-a a ziak, kum 1938-a a bua chhut chhuah, Mizo hnam chanchin chiang tawk taka ziahna lehkhabu ṭțha tak a ni. Mizo hunhlui-chanchin a ziak rual hian Mizo hla hlui tam tak a khawn khawm a. Chu’ng hla hluite chu eng’emaw zat a lehkhabua thil bul chhut nan a hmang ṭțhin a ni.

Hla hlui khawn
Liangkhaia hian a hranpa ngatin Mizo hla hlui a thiante nena an fawmkhawmZoram Kan Lo Luh Hma Pawi Rama Kan La Awm Lai Leh ZoramLuh Tirh Vela Chhuak Ṭțante tiin lehkhabu thelep, phek 38-a chhah chu kum 1925 vel khan chhuah a ni a. He buthelepah hian Chai hla chi hrang hrang, Hlado, Zaileh hla hrang hrang a chuang a. Hla mal, hla chang 226 lai a chuang a ni. Kohhran thikthu chhiat lai a ni a, Pastor tan chuti ang hla han chhut chu a remchan loh avangin a hming erawh chu ziah lan a ni lo va. Mizo Chanchin bua hla chuang leh he hla bua mi hi a inan deuh vek avang leh hetiang hlate a lakkhawm thu sawi thei an awm a vangin Liangkhaia sulhnu chu a nih ngei a rinawm.

Pipute thu hlaril vawn ṭțhat Mizo pi pute’n ṭțawngkaa an inhlan chhawn thu leh hla chi hrang hrang ziaka lo vawng tha hmasatu niin Mizo thuhlaril tihhausak leh thil hlui vawn ṭțhat kawngah pawh hmahruaitua nih avangin thil a zir nasa hle a. Mizo pa thil chhut dan Arsi Chanchin a ziak atang hian a langchiang hle a ni. Chubakah mite khawhawi tizau thei tur lehkhabu chi hrang hrang aletling a, amahin a ziak bawk a. A lehkhabu ziak leh lehlin hi 30 vel a tling a, thuziak kawngah chuan hma a lo la zau hle a ni.Baibul lehlin Kum 1947 khan Kohhranho Inkhawmpui chuan lehkhabu ziak leh lehlin hna thawk turin a ruat a. Baibul lehlin hna a thawk nghal a. Kum hnih chhungin Baibula mi- Joba, Thuhriltu, Hla Thlankhawm, Jeremia Ṭah Hla, Daniala, Ezekiela, Zakaria, Zephania, Hagaia, Habakuka, Malakia, a vaiin bu 12 a letling chhuak hman a ni. Heng a Baibul lehlin atang pawh hian thu leh hla thiam leh tui kawp anih zia a lang chiang viau mai a. Mizo tawng a thiam tha tawk ani tih chu thil engkim Mizo tawnga a dahtheih dan hian a lanchiantirhle a ni.Thuziak, Hla phuah, Lehkhabu lehlin, lehkhabu ziak, Hrilhfiahna buatsaih, Rimawi leh a kaihhnawih lama a inhmanna bakah, Sap ṭțawngin thu a ziak nuala. Chubakah, fim taka thlirna thuziak a nei nual bawk. Hla thu tih te, Mizo hla tih leh Thuhlaril bik khawih thil a ziak aṭațang hian midangte kutchhuak pawh a lo zir nasat dan a lang bawk. Hetianga thil chi hrang hrang- Pathian thu, Hnam hunhlui-chanchin, Hnamzia, Arsi chanchin, zirthiamna thil, rimawi, Berampu leh thuhriltu, Ziakmi leh thuhlaril lama a kutchhuakte hi hlutsakin Mizo Academy of Letters chuan kum 1979 khan Academy Award a lo hlan a. He chawimawina hlu tak hi Mizo zinga dawng hmasa ber a ni.Kum 1979 khan a boral ta a ni.

Mizo Pastor hmasa ber Rev. Chhuahkham hi

Rev. Chhuahkhama hi 1885 khan, khawchhak Phaileng-ah a lo piang a, a pa chu Parova a ni. A nu leh pa in hmun hrang hrangah an pempui a; Aizawla a lo chhuk chuan tleirawl a ni ve tawh. A puitlin chuan pa tawk tak leh hmel tha tak a ni. Aizawlah Sipai bel nawt pahin lehkha a zir a. Mizorama Lower Primary pass hmasa ber leh Upper pass hmasa ber a ni. A zir lai hian a thiam thei a, a nungchang a mawi bawk a, Assam Sawrkar hotu ber Chief Commissioner a lo kal pawhin, Tangkapui a pe nghe nghe a; Mizo zinga Tangkapui dawng hmasa ber a ni. Chutih laia Mizoram Bawrhsap, Kawl Sap (Major Cole) pawhin a duh hle a, Dak Overseer hna a pe a; Mizo zinga Dak Overseer hmasa ber a ni leh bawk.Mahse a hnaah a tui lo va, Pathian thu lam a ngaihsak a. Pu Zosaphluia kaihhruai angin 1910-ah Cherra Theological College-ah Pathian thu a zir a, 1912-ah a zo va; 1913-ah Presbyterian Inkhawmpuiah nemngheha ni. Chu Inkhawmpui chu Pu Zosaphluian a kaihruaia, Khasi Assembly aiawh a lo kal, Welsh Missionary Rev. Ceredig Evans-an Rev. Chhuahkhama chu a nemnghet a; Lunglei ațanga lo kal Pu Buangan (Rev. J.H. Lorrain) fuihna thuchah a sawi thung a ni.Nupui fel tak leh zaidam tak, Hauteii a nei a. Fa 11 an nei a; a upa ber chu a sen laiin a thi a, a dang 10 chu an puitling vek a ni. Rev. Chhuahkhama chuan a nupui pawh a kaihruai thiam hle, a rawngbawlnaah țanpuitu țha tak a ni. A bial mite an lo lanin, a tana hriat harsa si, hriat loh zahthlak theih bawk si hunah te hian, a nupui chuan, “Khawia awm leh tute nge in nih kha?” a lo ti hlauh thin a. An han insawi țan chuan ani chuan a lo man nghal mai a, hre takin a be chhunzawm thei a. Anni chuan, “Kan Pastor makzia hi chu aw, keini khual lam hlâte pawh hi min hre em em zel a,” an ti hial țhin a ni.
A mizia leh nungchang : Rev. Chhuahkhama mizia hi a ropui ngawt mai. A naupan tet atangin a thih ni thlengin mi rinawm leh taima, tlawmngai leh thuawih thei mi, sakhawmi leh insum thei tak a ni tluan chhuak zak a ni. Hengte avang hian ber kaina pawh a ngah. Lower Primary Pass hmasa ber, Upper pass hmasa ber, Tangkapui hmu hmasa ber, Dak Overseer hmasa ber, Sikul Inspector hmasa ber, Theological College kal hmasa ber, Pastor hmasa ber a ni hial a ni.Tum khat chu a Bial chhunga a len velnaah, in pakhatah hian a lut a. thutna pindanah chuan naupang a lo thu a; ani pawh chu a thu ve a. Naupang chuan tu tih a hre lo va; a hmel a enin a zahawmin a thianghlim si.Chokaah a lut a, a nu hnenah, “Ka nu, saw, tu emaw kan inah a lut a, a zahawmin a thianghlim si,Pathian a ni ang,” a ti ta a ni. Hei hi mite pawhin makan ti a, an sawi duh hle. A mak reng a ni.

A thiltih pawimawhte: Bible lehlin lamah a inhmang a, Efesi leh Thesalonika Lehkhathawn hrilhfiahtu zinga mi a ni. Hla lehlin lamah a inhmang nasa leh zual. A lehlin chu tun thleng hian kan Hlabuah 10 dawn lai aawm a; hla lar țha tak tak an ni. A zin loh chuan Theological Sikulah a zirtir thin a; Tlangau Bu enkawltu a ni bawk țhin. Inkhawmpui chi hrang hrang - Presbytery leh Synod thlengin Hruaitu hmasa a ni. Hengah pawh hian a fakawm hle, rorel thiam leh Inkhawmpui kaihruai thiam tak a ni.

Friday, 15 January 2016

Remna Lamtluang

(1)    1895
Mizo Hills chu British awpna hnuai awm a ni tih puan a ni.
(2)    1898
Mizo Hills Chhim leh hmar chu Lushai Hills disrtict a puan a ni a,Aizawl chu Headquarters ah thlana ni a.(3)    1919
Lushai Hills chu Government of India dan angin backward tract ah puan a ni.
(4)    1935
Lushai Hills chu Excluded Area ah Assam sawrkarin a puang.
(5)    1952
Gopinath Bordolot Sub-Committee rawtna angin Lushai Hills Autonomous District Council din a ni a, Lal rorelna tih tawp a ni.
(6)    1955
Mizo Cultural Society din a ni a, Pu Laldenga Secretary atan ruat a ni.
(7)    1959
Mautam tamin Mizoram a nuai, Mizo Famine Front din a ni.
(8)    1960
March thla ah Mizo Cultural Societychuan hming a thlak a, Mautam Front tih a ni. Septembet thla ah Mizo National Famne Front(MNFF) tih a ni.
(9)    1961
22.Oct.1961 ah Mizo National FrontPu Laldenga Kaihhruaiin din a ni. MNF chuan Mizoram Tan Independence a puang dawn a, Greater Mizoram tan theih tawp an chhuang dawn tih an sawi.
(10) 1966
MNF in beihpui an thlak tan ta a. February 28 ah Aizawl Treasury rawk a ni a, March ni 3 zanah a rualin Aizawl, Lunglei,Chawngte, Champhai te MNF in an bei a, Aizawl tih loh chu an la fai vek a, Aizawl chu India Sipai in an humhim hram hram.
(11)1967-1969
India Sipai ten beihpui an thlak a, khawkhawm Policy hmangin MNF zanchhuah beihpui an thlak. Nkahna leh in lambunna a hluar hle.

(12)1969-1970
MNF hotu zingah ngaidan in anglo a piang. Laldenga leh S. Lianzual ten rum taka kal duh ho an hruai a, MNF Vice President C, Lalnunmawia, C, Lalkhawliana, Thankima, R. Zamawia te chuan a dam zawnga kal duh te chu an kaihruai thung. March ThlaI(1970) ah Laldenga chuan C. Lalnunmawiachu a paih thla. Laldenga leh Ramhnuai sawrkar Foeign Mnister Lalhmingthanga te chuan China sawrkar an bia a, China sawrkar chuan ralthuam pek leh Training a lo tiam.
(13)1971
Feb thla ah Laldenga chuan Remna kawng dapdan a awm em tiin boruak thlithlaiin Palaia  tir. India sawrkar chuan Sipai kuta MNF n pete chu ngaihdam an nih tur thu leh an in lehlo in benbelsak a tum thu apuang ve thung..Lalhmingthanga, Lalkhawliana, Thangkima te bakah hruaitu lawk zuak 14 lai chuan MNFchhuahsanin India kutah an in pe.

(14)1972
January 21 ah Mizoram chu UT peka ni. Hemi kum hian MNF sipai 500 vel India sipai hnenah an in pe.

(15)1972-1974
Captain Lalhleia leh a pawl ten Zoram hmun hrang hrangah tharum thawhna an thlen a, MNF tana hnawk na an hriat te an thian fai. January ni 10(1974) ah MNF sipai te chuan Lt. Governor SP. Mukherjee an ambush. An hliam a, a dam khawchhuak hram.

(16)1975
January ni 13 ah Capt Lalhleia leh athuihruai mi 3 ten IGP GS Arya,D IGP LB Sewa leh SP Panchapagesan te Aizawla Meetingan neih laiin an kaphlum.

(17)1980
April ni 4 ah P.M. Indira Gandhi leh Laldenga ten inbiakna an nei. Laldenga thubuai zawng zawng hliha ni ang. Inkahhai npuan ani. Laldenga chu June ni 30 ah tanin atangin chhuah a ni.

(18)1982
Inbiakna a hlawhchham hnu ah January 20 khan MNF leh MNA te chu phuar an ni a, Laldenga chu India chhuahsan tura hriattir a ni.

(19)1984
India Sipai ten MNF an beih an chawl lai lawk. MNF sipai 150 vel man an ni. Mizoram ah INC chuan seat 20 lain sawrkarna an siam. Lalthanhawla chu CM a ni.

(20)1986
Laldenga`n rawlrala chetna a bansan tawh tiin a puang.(21)June 30 1986Mizoram Accord ziah a ni a, MNF aiawhin Laldenga`n a ziak a, Union Home Secy RD Pradhan chuan India sawrkar aiawh in a sign a, Pu Lalkham Mizoram CS pawhina ziak ve a ni. Aug ni 20 ah Mizo National Front Hnawlna chu hlih a ni a August ni 21 ah Laldenga chu Mizoram CM atan lakluh a ni a, Lalthanhawla chuan Remna leh muanna a awm theih nan CM a nihna a kian a ni. Aug ni 25 ah Laldenga chuan MNF sipaite chu ngaidam an ni tih thu a puang.

Thursday, 14 January 2016

Balance in cut țhin tih tawpna

1.Airtel= *121# dial la,Exit la,Chuan Mobile kha click la,Chuan 5Stop kha 5 in reply la,i subscribe ho chu alo tuar mai ang,Anumber hmang khan i reply dawnnia 2.BSNL=BSNL ah chuan *456*00# hi in Dial ang,in thil subscribe leh a tih tawpna Code an rawn thawnang che.. 3.AIRCEL=Aircel ah STOP tihhi 155223 ah in thawn ang,VAS activate a awm chuan i thil subscribe hming nen an rawn thawn ang che i tih tawp duh khaa number in i reply ang. 4.VODAFONE=Vodafone ah *321# in Dial ang Flash Massage rawn thleng kha 2 hian in reply ang,VASactivate a awm chuan i thil subscribe kha an rawn thawn angche a number khan i tih tawp duhkha i reply ang.. 5.RELIANCE=Reliance ah STOP tih hi 155223 ah in thawn ang,VAS activate a awm chuan a tih tawp na code nen an rawn thawn ang che..Stop>code< hi 121 ah in thawn let ang(eg stop1127 to 121) 6.IDEA=Idea ah STOP tih hi 155223 ah i thawn ang,VAS subscribe i neih chuan massage in an rawn hrilh ang che i tih tawp duh kha,a number khan i reply dawn nia..

He ti pawh hian a tih tawp theih..53509 i call ang i phone keypad number 5 kha i hmet ang,mizo tawngin a rawn sawi ang,number2 i hmet leh ang,i tih tawp tur kha number hmeh tur arawn sawi leh ang i lo hmet leh ang..

Wednesday, 13 January 2016

Hnamzia leh Kristianna

Thlir dan chi dang deuh a thlir chungin Hnamzia leh Kristianna chungchang hi ka lo ngaihtuah fo țhin.

Kristian Hlabu
(Mizoram Presbyterian Kohhran leh
Mizoram Baptist Kohhran siam)
Synod Literatureand Publication
Board in a publish phek 665 na ah
chuan RAM LEH HNAM
TANATAWNGTAINAtih a awm a,
chutah chuan “ Kan hnam nun hi
Chanchin Tha zirtirna nen a inmawi
theihnan minpui ang che” tih a awm
a. Kan tawngtai rei ta e… Pathian
hian “ In hnam nuna Kristian nun
mawi ka dah sa kha chhawm nung
ta che u” min ti mai awm mange aw
ka ti… Kan hnam nuna a chhe lai
chu paih zel ila, Mahse
Kristiannanena in hmeh te hi chu
chawi nun thar leh avan tha
em.Tlawmngaihna te hi Mizo Nun ze
mawi taka ni a. Kristiannanen a in
laichin/unau tlat a, lakhhran chi a ni
hauh lo mai. Bible leh Mizo
Thufingte 1. Mizo chuan sem sem
dam dam, ei bil thi thi…. Kan ti….
Bible ah chuan neih zawng zawng in
tawm a ni a, a lo ei bil chu an thi
mai(Akana te nupa) 2. Bible ah
chuan Uire chu den hlum tur a ni
(Lev 20:10)… Mizo chuan Uire chu
Sakeiin a seh duh kan ti. 3. Thuf
6:2, “I tawngka chhuak ah i awk
ang” a ti a, Mizo chuan Mi anchhe
lawh chu mahni chungah a thleng
duh kan ti. 4. Thufing 13:2 Mi tha
chuan a kaa thu chhuakrah a dawng
a, a ti a, Mizo chuan Tawngkam tha
in sial a man kan ti mai. 5. Duet
27:17 “A thenawm ramri sawn chu
anchhe dawngin awm rawh se” a ti
,Mizo chuanHuan mawg tawlh chu
pa thihna kan ti mai.. 7 Mizo chuan
a thalam kawng a chhova, a chhe
lam kawng a phei a tia, Bible chuan
Nunna kawngka chu a zima, boralna
kawngka chu a zau..(Mat 7:14) 8.
Mat 7:17, Thingchhiaa piang a rah a
chhia, thingtha a piang a rah a tha
thin a lo ti a, Mizo chuan Kawi pawh
a kawm a that leh a rah a tha kan
timai. 10. Lal Isuan Hrui hling nei
kungah Grep an lo ngai em ni?(Mat
7:16) a tia. Mizo chuan
Sunhlukungah thei dang a rah ngai
lo kan ti mai. 11. Thufing bung
27:15 ah chuan,”Khawcheng leh
hmeichhe an hmang chu up beh
theih anni lo, hriat up beh tum ang a
ni” a ti a, Mizo chuan Khawchhe eng
eu uau leh Nau tap meng ker kur
chu tih ban theih an ni lo kan tileh
mai. Kan hnam nunah hian tlemher
rem hret hian Kristian tha tak a nih
theih tlat a ni..Sap tih dan khera
Kristian hi a lo ngai hauh lo. Chu
chu kan Pathian pawh hianmin
beiseina a ni lo. Mizo Zu te kha
Sakramen(uain) atan lo hman
nachang hria sela hetiang hi chu kan
ni loving mawle…. Hnam leh Sakhua
hi a kal kawp tlat tur a ni dawn lawm
ni???

Monday, 11 January 2016

LAl NUN RAWNG SIBUTA

SIBUTA LAL A NIH DAN : Sibuta hi lal
nunrawng tak leh rawva tak nimahse,
a chanchin hian Mizo History a ti
hausa in, a ti tingaihnawm a. Mizo lal
ropuite zingah chhiar tel alo nita a ni.
Mizo lalte pakhat Darlalpuii pa chuan
fapa a neih loh avangin Sibuta chu
fapa a tan a la (Adopted) ni a sawi a
ni. Darlalpuii hian unau dang pawh
hetihlai hian a neilo ni a sawi a ni.
Sawidan dang leh ah chuan
Darlalpuii pa lal sawn niin an ring a.
Thenkhatin a hmeifa anti a,
thenkhatin Darlalpuii pa Vanlungura
sal man niin ansawi.A dikber hriat
theih a nih tawhloh avangin, kan
hriattheih chin chu, Sibuta hi
Darlalpuii pa in chhungpui fa ni lovin,
fa atana a siam a ni. Tih hi a ni.
Sibuta chu Darlalpuii te inah chuan a
khawsa ve a. Chhungpui fa nilo
mahse, Darlalpuii pa chuan fapa a
neih miauloh avangin lal tur a ni.
Darlalpuii hian lal tur a ni tih hre
rengin tha taka enkawl a duh a.
Mahse Sibuta hi Naupang luhlul tak a
nih avangin, a nunchang siamthat
duh ni pah fawmin,chhungpui fa a
nichiahlo bawk nen, nasa takin chi
hrang hrangin a hrem thin a. A
changin Thir khaiin a vit a, a changin
a Puan tahna bulah a thuttir a, a
themtlengin a ngalah a khawnsak
thin a. A changin inhnuaiah dawkilh
tla a chhar tir laiin tuiin a leih thin
bawk. Sibuta kum 8 a tlin
chuan,rinloh tak maiin Darlalpuii nu
chuan fapa a hring ta hlauh mai a.
Chhungpui fa dik tak Tlangchang tur
alo piang ta a ni. Mahse Sibuta tan
chuan amah luahlantu lo piang chu a
lawm awm lemlo hle ang. Darlalpuii
chuan chutia nuta a neih takah chuan
Sibuta chu a ti duhdah zual ta sauh
a, nasa takin a nghaisa thin a. Sibuta
chuan hreawm a tithei em em a. Tih
ngaihna hre lovin a tuar tlawk tlawk
mai a ni.
Nikhat chu Darlalpuii chuan a ti
duhdah leh a, naupang te a ni na
a,fuihtu a nei ngei a nih an ring.
"Darlalpui, heti em em chuan min
nghaisa tawh teh suh,a hreawm em
mai,Zangkhua ala bungbu thei a nia,"
a ti a. Darlalpuii chuan Mipa unau
mipa a neih tak avang chuan,Sibuta
chu lal a nih theih a ring hauhlo a ni
ang."Sibut,lal i nih ngai chuan Sial
angin mi chhun dawn nia". A tikher
a. Chu chu Sibuta chuan a hre ta ran
mai a ni. Sibuta tlangval hnu chuan
Darlalpuii chuan phuba a lak leh mai
hlauvin a tiduhdah ngam ta bik
lova,Darlalpuii hlauh ang ngei chuan
phuba lak duhna rilru chu a pu ta ran
mai a ni. Lal nih pawh a duh
a,hetianga rilru sual tak a put
nachhan hi a nu in emaw tu in emaw
fuihtu a neihruk hi an ring a ni.
Sibuta hi lal dan ngaihtuah reng
renga rilru pu a nih avangin,lalpa (A
pa) chu thahruk dan a ngaihtuah ta
a. Pitar pakhatin Zu bilhna bel
mawngah Hnamtur hnah phah tur a a
hrilh angin a pa nen an Zu bilhah
chuan Hnamtur hnah chu a phah ru
ta a. Chu Zu chu a lo thawh veleh a
pa leh Sibuta chuan an in dun ta a,
Zu chu in nive awm takin Sibuta
chuan a inder vel a, apa erawh chuan
a in tak tak a. Tichuan Pitarte hrilh
ang ngei chuan Zu an in atanga rei
vak lovah chuan a pa chu a thi ta a.
A tum ang ngeiin a pa aiawh chuan a
lal ta a ni. Mahse,chhungpui fa dik
tak mipa fa lal tur a la awm avang
chuan a ngaih a tha thei lova. Thah a
duh ta a. Chu a nau mipa chu Kum 9
alo nih chuan,Sibuta chuan
ramhnuaiah a hruai a, a vaw hlum
tamai a. Sibuta chuan Thinglera Sava
bu lak a tumna lamah a tla palh a, a
thi ta niin a sawi a. Tuman an
awihsak lova, a u Darlalpuii phei
chuan hreru-in a hma a alo
tihduhdah tawh bakah lal a nih tawh
avangin engmah a sawichhuak ngam
tawh bawk silova,a rukin a tuar ta
tlawk tlawk mai a ni. Tichuan Sibuta
chu chuhbuaitu tur awm tawh lovin
lalah chuan a thu nghet ta a ni.
A FARNU DARLALPUII SIAL ANGIN A
CHHUN : Sibuta hian lal a nih tirhin
nupui a nei nghal a. Nupui a neih
rual chuan Darlalpuii leh a nu(Lalnu)
chu a hnawtchhuak nghal a, ama nu
dik tak chu a hruailut ta a ni.
Darlalpuii leh a nu chu khaw
daifemah a awmtir a. Sibuta chu alo
hausa ta hle a, Sialte pawh a chhun
thei tahial a. Hetianga a Se chhun a
piang hian an khaw thenawm lal
Tlangval Lalngura chu a sawmve thin
a,Lalngura chuan Darlalpuii chu
hmeltha a tihle mai a, neih hial pawh
a duh a ni. Darlalpuii a neih duh thu
chu Sibuta hnenah chuan a sawi ta a.
A ni pawh chuan,"I duh phawt chuan
ila nei dawn a nia,amaherawh chu
thang ka la kimlo deuh
a,Thangchhuah ka duh a,Khuang ka
chawi dawn a,chumi zawhah chuan in
innei dawn nia". A ti a. Lalngura chu
ngaihtha takin a hawng ta a ni.
Sibuta chuan Khuang a chawi dawn
ta. Mizote chanchina thil awm
ngailo,Khawvel chanchinah pawh
thilmak leh rapthlak tlingphak a
thleng dawn ta. Khuangchawi na tur
Sial chu Tlangval hovin ankhalh
chhuak ta a, Se sawm talh tum chuan
Sial pakua chiah an khalh chhuak ta
a. Tlangval thenkhat fing deuhte
chuan Se sawm talh tur si engatinge
Se kua chiah kan khalh chhuah le ?
Anti hlawm a. A tuk khua alo var
chuan,Se chhun tur chaih ni a ni a.
Tlangval ho chu Se chaih tur chuan
phur takin an chhuak a, Tlangval ho
tana thil tih hreawm ber chu an lal
Sibuta chuan a tihtir ta a. Se sawm
talh tur Se kua chiah a nih avangin, a
Sawmna tur atan chuan a Farnu
Darlalpuii chu hling rawh ule a ti ta
a. Mahni khaw nula hmeltha lal fanu
nibawk hling tur chuan tumah
anchhuak duh lova, amah ngeiin
Darlalpuii chu a nghawngah hlingin,
lainatna tel miah lovin Inchhung
atang chuan Sial angin a kaichhuak
ta dawt dawt mai a ni.
Tlangval ho hnenah chuan Sibuta
chuan khale chaih rawh ule,
amaherawhchu ramhnuaiah chuan
kalpui suh u. In vaw na ngam lo palh
ang. Ka hmuh lai ngeiin khawlaiah
hian chaih rawh u a ti a. An chaih lai
hmuh tumin Leihkapuiah chuan a thu
taveng mai a ni. Sibuta duh ang ngei
chuan Darlalpuii chu Se chaihin an
chaih ta a. Lal thupek a khauh em
avang chuan an khaw nula hmeltha
chu hreh tak chungin na tak takin an
vua a, an vuak natloh deuh chuan
Sibuta chuan a vin tuar tuar a, hreh
chung chungin Tlangval ho chuan na
tak takin an vaw ta a ni. Darlalpuii na
tuar mangang chu a chau ta a, a tui a
halin a dang a ro bawk nen, Sepui
thaw ang maiin a thaw huam huam a.
A fanu duhlai chuti tak mai a an
sawisa chu, lungchhe takin a nu
chuan a zui ve zel a,eng emaw ti tala
Tui tulh theih a beisei a. Tlangval ho
hnenah chuan, "Ka Darlalpuii ka en
ngamlo,a Tui a hal em mai,Tlangvalte
u ding teh u'n,Tui ka han pe lawk
ang e". A han ti thin a. An han dinpui
a, mahse a nu'n Tui a tulh dawn a
piang chuan Sibuta chuan vin
takin,"Vaw rawh u." A lo ti tuar tuar
thin a,an hlau si a Tui intir theilo lek
chuan a awmta a ni.
Chutah meuh chuan Darlalpuii thin
chuan a tuar tangang lova,thei leh
thei lovin atawng chhuak a,"Sibut,eng
i ti em em nge ni? Heti em hian ka
chungah i sual ang tih ka ring ngailo
asin. I rilru avan chhe tak em !
Ramhuai rilru ngawt alo nih hi." A ti
ve ta a. Sibuta lah chuan engahmah
a ngai duh lova,"min tih duhdah lai
khan Zangkhua a la bungbu thei ania
ka tihreng kha. Chu bakah nang
pawhin Zangkhua a bungbut chuan
Sial angin min chhun dawn nia i tih
ngat kha i theihnghilh ta em ni ? A
tizui zat a. Darlalpuii chuan chau tak
chungin,"Theihnghilh love,ka hre
reng asin.Kha kha lal tha leh ngilnei i
nih theih nana ka tih asin.Hetiang
hian i tiduh tak tak ang tih ringpha lo
mah ila,i nun chhiatzia hi chu ka hre
tho. Turin ka pa i hrai hlum a, ka nau
i vaw hlum a. Heti taka nun chhia leh
nunrawng hi chu i damrei bik hlek
lovang. Ngai reng rawh i thih hunah
ka pa leh ka nau nen Pialralah kan lo
nghak ang che. Nuam i tibik hlek
lovang". A tichhuak ve ta piap piap
mai a ni.
Tichuan Se chhun ni alo thlen chuan,
a upa te chu Darlalpuii Lu phan a tan
a Fartuah a phuntirah chuan
Darlalpuii chu a thluntir a. Se chhun
tur pangngai ang takin a lu kun deuh
hlekin anphuar bet a. Se chhun dawn
a antih ang chiah chiahin engkim anti
vek a, Sibuta pawh chu Thangchhuah
tur pa antih ang tur dik takin a
inthuam bawk a. Darlalpuii chhun tur
chuan a Muzuk fei nen chuan a
lamchhuak ta a. A Fei chu a vilik zoh
zoh a, miin Sial an chhun chuan thi
ser serin an chhun thin a. Midangin
an talh leh thin a ni. A ni erawh
chuan dangdai takin, a tum ang ngei
chuan a fei tlum hmawk chuan
Darlalpuii nak thawlah chuan a chhun
tlum ta hmawk mai a. Darlalpuii chu
a tlu a, a thi tur chuan,hmeichhia
zawng zawngin antih thin angin, a
Pawnfen kau tur chu a dawmzui tawk
tawk a. Pawnfen dawm chung chuan
a thi ta a ni.
Darlalpuii Lu chu an tan a, ama Lu
phan a tana ansiam Fartuah Thing
Seluphanah chuan Se lu tar ang
chiahin an tar ta a ni. Ni hnih nithum
hnu-ah chuan a lung ta a. A lung chu
Leiah chuan a tlarum thin a, chu chu
Darlalpuii nu in a hmuh chuan a rilru
ana em em mai a, zing takah thovin a
lung chu a chhar khawm a, ka fanu
ka enchimloh Lu khertu tiin a rawt
keh vek thin a ni. A nu chu tuk zan
maiin a tap thin a. A khawngaihthlak
em em mai a, a khawngaihthlak awm
leh zualna chu, mi tam takin
khawngaih em em mahse, an lal sual
tak Sibuta a vang chuan tuman an
khawngaihna an lantir ngam lova, a
mahin a tuar tlawk tlawk mai a ni.
Hetiang hian tah hla a chham thin a.
" Sakhan Tlang khi lam ang ka en, -
Ka tual Darngovi Sial ang a tlukna, -
Darlal,ka Vapual,ka Sechal, - Sibuta'n
Sial ang a chhun che maw ?. Tiin.
Darlalpuii,nupui a neih tum Lalngura
chuan Darlalpuii,Sibuta'n Se chhunin
a chhun tih miten ansawi thawm chu
alo hria a. Awih har viau mahse
awihloh theih a nibawk silo. Sibuta
Khua chu a pan ta nal nal a, Khaw
daifem a Darlalpuii te In a thlen
chuan, "Khawnge Darlalpuii?". A ti
nghal a. Darlalpuii nu chuan chhang
thei lovin alo tah khum a. Chuta tang
chuan Lalngura pawhin thil awmzia
chu a hrethiam ta a ni. A Kawlhnam
phawiin Sibuta that tura kalchhuah
nghal a tum a. Mahse Darlalpuii nu
chuan chelhin, Sibuta'n Se chhuna a
chhun dan zawng zawng chu a hrilh
tavek a ni. Chutah zet chuan
Lalngura thinin a tuar ta lova,
Khawnge Sibuta Lu chu ka han la teh
ang. Tiin a chhuak ta a. Mahse
Sibuta hi hrilhru tu anlo awm avangin
a zan a zanin alo tlanbo a, Lalngura
chuan thah tum teh mahse a zawng
hmu zo tangang lo a ni.
Hetianga Mihring thalai Sial anga
chhun em hi chu, tak tak pawh a ni
dawn em ni? A tihtheih rum rum.
Mahse tak tak a nisi. Ti ti mai nilovin
hla-ah pawh an lo phuah a.
Hetiangin,
"1. Hmanah Sibutlengin i than kim
nan mah, Lengi hrualhrui i ban
tuahthing kungah e. 2. Tuahthing
kung hi tual hmai hawih i ti, Zai i rem
Dar Thir nen Palian chhung Inah: 3.
Pi pu serh reng zunfei maw i chawi,
Lentiang a bo,darkin i chawi reng
love."
Heng hlate hian Darlalpuii chu
Sibuta'n Se chhunin a chhun tih a
tarlang chiang hle a ni. SIBUTA
DAMLAI LUNGPHUN : Lalngura haw
hnu chuan Sibuta chu a birukna a
tang chuan a lo chhuak a, a hma ang
bawkin a lal leh ta a. A thil tih a
dangdai leh tak pakhat chu a damlai
Lungphun hi a ni. Tuna Tachhipa
daia Bangla Tuikhur antihah sawn
Lungphek hlaife chhah leh sei tak a
awm a. Chu Lung chu Sibuta chuan
damlai Lung atan a duh ta tlat mai a,
A khuate chuan hachhek leh Thirkhen
siamchawpin an chher mam a, an
phun dawn ta a ni. Chu Lung chu a
rih em avang chuan an tisawn thei
hret chauh a. An kalpui zo lova, an
kalpui zo lo a ni tih Sibuta nupuiin a
hriat chuan, engatinge in kalpui
zawhloh khatiang zawn zolo rual in
ni hleinem. Zawn rawh u tang rawh u
tiin a vin tuar tuar a. Mahse hniak
khat chauh pawhin hma an sawn thei
chuanglo. Chu veleh Sibuta te nupa
chuan,'Lung a nuar a nih hi. Mihring
a ngen a ni ngai, khapa kha a tang
tha duhlo bawk a,talh ula, a thisenin
Lung hi bual rawh u'. Anti tamai a.
An hlausi a pa pakhat chu antalh ta
mai a. A thi chuan Lung chu an bual
sen ta hlur mai a. Sibuta chuan a
lungawi tawh ang zawn rawh u le a ti
a.An han tang nawn leh deuh a, tlem
chuan hma ansawn thei ta hret a ni.
An kalpui leh tur chu an thei leh ta
reng renglo mai a. Sibuta chuan a
nuar leh ta a nih kha, thisenin bual a
ngai leh ta a ni, a ti leh a. An hlau si
a, pakhat chu an talh leh ta ngawt a,
A thi chuan Lung chu an bual sen
leh ta hlur mai a. Tan an han la leh
chu hma ansawn leh hret a. An
chauh tawh em avangin zawn sawn
leh tum a tan an han la leh chu an
thei ta reng renglo mai a. Chu veleh
Sibuta bawk chuan, A nuar leh ta. A
ti leh ta mauh mai a, an hlau chuan
pakhat chu an talh leh ta a. Lung chu
an han bual sen leh pawh chuan, an
chauh tawh em avangin an zawn
sawn thei tachuang lova. Tih ngaihna
a awmtak ngang lovah chuan Sibuta
pawh chuan a rilru chu a thlak veta
a. An thlen chinah chuan Lung chu
phun mai a rem tive ta a ni. A
phunna tur an laih zawh chuan an
phun dawn ta a. Mahse Sibuta chu a
la lungawi chiah lova, Pawih pakhat
hi a khur a a vung haifai tur chuan a
luhtir a. A lo chhuah leh hma chuan
Lung chu a phuntir ta a, Pawih pa
chu an phun hnan ta a ni. Sibuta
hian a damlai Lungphunah hian mi
pali ngawt a tihlum ta a ni. Sibuta
Lungphun hi tunah hian Tachhip
daiah hmuh theihin ala awm a,
Tachhip khaw hmarlam Bangla
kiangah a ding luah mai a ni.
Tachhip hi Aizawl atanga Hmuifang
tlang panna kawng Km. 22 vel a hla
a ni.
Source : Mizo lal Ropuite. Published
by Art & Culture Dept. Mizoram

Vai aiin ka phakar

Ni 27. January Chawhma PM Rally an tìh thin huna Para Sailing hmanga PM hma a in show a, van sang atanga PM zahawm tak chibaibuk tura North Eastern Region atang a thlan chhuah ka ni ve a. NE atang hian Naga zirlai Davida thlan a ni ve bawk a. Para Sailing kan hantraining chu rinaiin a tough ru hrep mai a. Zing tin kan tlan tluk tluk maia. Kha tih lai Delhi vawh zia kha.. Chhum a tam em em mai a. Kan instructor pakhat chuan min in tlansiak tir a. Building, rawn sen chu kut a va khawih tur leh kan kut a rawng sen a kai leh kai loh a lo endik leh dawn thu a sawi a. Kan tlan ta a. Vai ho kha an han phakar khawp a. Pawisa in an in tham vel a. Tlan thleng peih lo ten an thian tekut a rawngsen kai kha an kut ah antat ve a. Tlan thleng ang khan an tlan let ve zel a. Chhum a zing chhah si a. In hmuh a har bwk nen. Kei pawh ka tlan ve tang tang a. Vaipa pakhat hian ka kut a mi copy tur chuan min lo chang ve a. Ka kut dinglamin rawng sen chu ka va hum ve ta . Ka tlan let ve nal nal a. Min lo chang tu vaipa chuan min lo thlir reng a. Ka kut chuan lo inring turin ka huia. A kut dinglam chu a rawn ban phei a. Ka rawng sen humlohna lam zawk chu a kutah ka tat vak mai a. Engmah enchiang hman tawh hek lo. Ka rual chuan a tlan vea. Lawmthu min hrilh phei mawlh mawlh a. Kei lah ka nuih a za ru em em a.. Kan han tlan thleng chu le... Kan instructor hnenah kan kut kan han show ta a. A kut ah a sen a kai ve ta si lova. Nilengin an hrem phah.

Sunday, 10 January 2016

Ka in chhir lo

HNA IN MIN ZAWNG: Kum 2004 ah ka Graduate ve a. Hna te ka zawng tawh mai dawn em ni? ka NCC certificate neih that leh camp ka attend tawhna a Merit Certificate ka dawn te leh Gold Medal te, Best Discipline Award ka dawn te kha min ti chak tu atana hman ka tum mek laiin ngai teh, Tarmit bun, sam tuak pheuh pheuh a lo leng a. Eng school head emaw ni chu a lo ni a. Kha ni, May ni 15,2004 khan an khua ah zirna a chhiat em em thu leh class -4 pass te pawh in mahni hming tak ngial pawh ziak thei lo an awm thu min hrilh ta mai a. Min va barakhaih em. Chu Khua a an VCP chuan, zirna siamtha turin hma ka lak phawt chuan puih min huam thu a sawi ta mai bawk kha a nia. 

SCHOOL KAN DIN TA MAI: An VCP chuan School hmun tur ram min pe fel nghal a.. Vc Secretary chuan "school chu Mizo medium ni rawhse" a tih mek laiin midang zawng in English Medium an duh avang in chu chu kan tum ru ta. Mahse, khawtlang in a duh tak zet em? Eng hna duhawm tak emaw kan hma ah rawn zuar pawh nise, kan uipui tui lian thlir mai tawh dawn tih leh kan lu kan phumna hmun tawh tur a ni tih kan hriat avangin chu khua in tinah lengin an ngaihdan kan zawt a. A va phurawm em.. A then chu mittui parawl lek lek in, Pathian ruat kan nih ngei thu te min fah ta hial a. Tichuan kum 2005 ah vcp chuan school thar a hawng ta rup mai le. School building tur an han thawh khawm mai tak tak a. Kum 2 hnu ah building tha tak kan nei ta. 
HLAWH A TLEM SI, ENGTIN ZEL NGE: IV grade hlawh pawh pha lo han nih ngawt chu tia mi thenkhat in min fuih rukna leh hna min zawrh ruk ve ni te khan Zam ngailo val kha ka zam ve tep chu a nih kha. Ni e. Kan naupang te lah chu an khing em em mai a. Luna leh luakchhuak, aw chhang burin kan au va. Inrinni ah nen lam kan han kalpui chang a awm. 

KA IN CHHIR LO: Kum a lo vei tam ve ta. Kan naupang chhuak te, HSLC ah, maths, Mizo, English ah te letter hmu a division tha tak tak an han nei ta hi, Pathian hruaina ropui tak hnuai a kan tawn ropui tak a ni. Hei hi ka hlawh chu a ni ta. Hlawh ka la ve ta a nih chu. Lalpa, i remruatna kawnga kal hi hling bawn hlang pawh nise, ka in chhir ngai lovang.

A TAK TAK

Zing dar 1 a pel leh ta.. Hei hi ka ziah zawh hma chuan ka muhil thei dawn lo. Ka fapa kum 5 mi, ka thu awih em em, ka thu thu a ka dah theih ni a ka hriat chuan In zai na pindan ah min luh san dawn khan, ' Bawìha, pâ takin aw' tih bak tih theih ka nei lo. An hruai lut, ka thu lo telh telh. An zai zawh hnu ah thi ang der in an rawn dah. A tak tak ah chuan ka fapa chungah pawh tih theih ka va lo nei lo em!

 In hmun leh ram ngah em em te pawh hian a tak tak ah chuan feet 6 leh feet 3 bial bak ram an nei lo hi a lo nia. In leh lo nei tha tak tak te pawh hian an in tak tak tur zawk, chatuana an chenna tur tak tak chu an hai fo mai hi a lo nia. Hmelchhia leh Hmeltha te hi kan han thliar hrang viau tak na a, a tak tak ah chuan hmel lam a lo ni lova. Chung van rial rumna piah, jet fighter te thlawh thlen phak lovah khian, khi tah ngei khian hmelchhia an lo awm reng reng tawh silo.. Hausa kan tih te hi a tak tak ah chuan hausa an lo ni hauh lo mai a.. A tak takah chuan mi hausa pa ai khan mi rethei Lazara kha a lo hausa zawk si. Chu ti a nih chuan, nun tak, a tak ram nun ngeia kan nun a ngai a ni ber mai. He lem ang derna Khawvel ah hian a tak tak chang phak lo tur buaipui a phet huai huai ai chuan a tak ram, a tak tak zawk i zawng zawk mawlh ang u.

MIZOTEN TUIKUK KUT KANTAWRH TAWH DAN

1. Khuanglawma, Kum 1979 khan Pu SainghakaEx-Minister (L) Manager chu pawisa duh avangin Chhimluangah an vawhlum.

2. Kaia, Kum 1979 khan Lungpher khuaah an thata, kum 3 an zep hnuah 1982khan an hriatchhuah an hlauh avangin Lumgpher khua hian pem darh vek a ni.

3. Lalrinpuii, 43 W/o Rohmingliana, Vaisam 25thJanuary, 1994-ah Kanchanpur kawngah kahhlum a ni

4. Ronghinglova S/o Thangvela Zawlpui, 1994-ahLangkaih luiah thia chhar a ni.

5. Lalzawmliana Game Watcher Tuikual ‘S’ 21thOctober, 1997 khan Persang khaw bulah kahhlum a ni

6. Laldawngliana S/o Sanga Zawlnuam Thuampui1998 khan thatin a ruang hi Buara a khungin Langkaih luiah chhar a ni.

7. Lianzuala Luimawi 2000 khan Tripura-ah abova, a ruang hi hmuh a ni lo.

8. Rosiamkima S/o Rokunga (L) Zawlnuam Vengpui2003 khan thah a ni a, Langkaih luiah a ruang hi hmuh a ni.

9. Hrangthanzama S/o Rodaia (L) Zawlnuam Vengpui2004 khan thah a ni a, Langkaih luiah a ruang hi hmuh a ni.

10. 30th June, 2000 khan Mauzam-ah MAPPatrolling-a kal Ambush an ni a, mi 7 kahhlum an ni.

11. Lalramchhana Jampui Hills May 2009 khanTuikukin an sawisa hlum.

12. Kolasib thlanga nupa tuak (Tuikuk) An nuMizo Tuikukin suamin an that a, NREGS inhlawhna pawisa Thingdawl BDO atanga anlak chhuah zawng zawng an chhuh vek.1

3. Lalramchhana 29 S/o Rokunga Vanghmun RDBlock-ah thia chhar a ni.

14. Zoramchhana Kawrthah 2005 khan Vaipheiahthah tuma beih a ni a, an hnuah Tuikuk hovin an sawisa a, Kawrthah Damdawiinahenkawl a ni a, Aizawl-ah Refer a nihhnuin a boral.

15. Zarzokima 17 S/o Lalngilneia Bungthuam 13thNovember, 2009 khan a kawng kal lai an kaphlum

16. PHE J.E. Lalchhanhima lehM.R. LalzawmlianaSaithah khaw bulah MST suam a ni a, an ni pahnih hi rukbo an ni.

17. Lalfamkima Sumo Driver Maubawk 1st April,2003 khan Khantlang leh Tuipuibari inkarah rukbo a ni.

18. Sangliana 31st April, 2004 khan rukbo a ni.

19. Zoramsanga 20 S/o C. Lalbeiseia leh TaramJeet Singh Tuirum Chandigarh Teirei Mini Hydel Project-a an hnathawk chu rukboan ni.

20. Lalrinzuala Kanhmun 29th March 2005 ah rukboa ni.

21. Zodinthar leh a labour te Kanhmun 7th May,2005 khan an suam a, an thil neih zawng zawng an lak sak

22. Lalsawma Kanhmun March 2005 khan a ramriakan luh khunga a thil neih an lak sak

.23. Lalhruaitluanga leh Kaphmingthangi KanhmunAn kawng kal lai an suam a, pawisa an lak sak

24. Lalramchhana leh Lalnuntluanga KanhmunJanuary 1999 khan an sawisa

25. Lalramchhana leh Lalmuanpuia KanhmunDecember, 1998 ah an sawisa

26. Lalzikpuii 25 leh Zairemi 25 Kanhmun January1998 khan Rengdil leh Zamuang inkarah an chawhmeh zuar an sawisa a,thichhawngin kawngthlangah an paih

27. Bualhmingthanga S/o Taihnuna Bungthuam 2004ah Silai nen vauin an sawisa28. Hrangkapthanga S/o Rohmingliana Bungthuam2009 ah an sawisa

29. Lalthangvunga S/o J. Lalrinsanga 2008 ah an sawisa

30. Thangthuamliana S/o Ngurliandawla 2009 ah an sawisa.

31. Elvis Lalruatsanga S/o ChuauthankhumaLalnundika ThangchhuahkimaBungthuam Kum 2009 ah Pawngsualah dik lo taka puhinan sawisa a, Dharma Jailahkhung an ni.

32. Lalenkawla S/o V.L. Nghaka 2009 ah an sawisa.

33. 1998 khan Sakhan tlangdunga Mizo chengte chuTuikukin an umchhuak a, tun thlengin an la kir leh ngam lo. Tanpuina pawh chengkhatmah pek an ni lo.

34. Zohmingsanga 40 S/o K. Thangkima leh K.Lalramhluna 38 S/o K. LalchhuanawmaOctober, 2000 khan Tripura a inkhel turan ankal chu Kheda-ahTumpanglui atanga Tuikuk tlan chhe ho ten an sawisa.

35. Saithankima S/o M. Sanga (L)Thankima S/oTeverha Kawrtethawveng December 2003 khan W. Bunghmuna Bawng kai tura an kalchu Tlaivar khuah Tuikuk ten an sawisa.

36. Hrangthankima 50 S/o NghilhlovaKawrtethawveng January 2004 khan Tlaivar khuaah leiba thinga a kal chu ansawisa

37. Lalzawmliana S/o K. Thankima 2005 khanDamdiai khuaah an sawisa

38. K. Lalchhuanawma leh Lalrintluanga2005 khanTripura ah Tuikuk nen an intihbuai avangin Tripura Jail-ahan tang

39. Zoramthanzauva Kawrthah Kum 2005 khanPuiphir khuaah sawisak hrep a ni.

40. Isaak Singson H/o Lily NgenteD/o RochungnungaKawrthah2006 khan kahhlum tuma beih a ni.

41. Lalrinhlua Damveng, Kawrthah 2007 khan aramriak rilpawp khawpa sawisak a ni a, Aizawl CivilHospitalah enkawl a ni a, anunna chhanchhuah hram a ni.

42. Laldina May 2008 khan Bawngkaia Kheda a akal sawisak a ni a, a pawisazawng zawng an chhuh sak vek.

43. Zaithanpuia 30 Satapa ah SSA Choka a sa lai18th June, 2009 khan Tuikuk ten anvawthlu

44. February 2012,Eddy Zosangliana Colney brick-in an chhu thlu.

45. kum 2013 November Ni 23-a helten mi pathum;Sanglianthanga, Lalzamliana leh Deep Mandal te an ru bo leh 46. Ni 28.1.2016 khan Chawngte store keeper Pu Tlana (F&CS) chu a driver Zauva Zokaipa tupa(Tuikuk) in a quarters ah a that.

Thalai(Mipa te harsatna chikhat)

ZANG LEN LEH TET, A TAWI LEH SEI( A SIZE) AH BUAI ENGE MAWZAT KAN AWM. LO BUAI TAWH LO MAI RAWH SE;
British Journal of Urology-in a tarlan danin, zirchiangtutenkum 60 chhunga vawi 50 an zirchiannaah, hmeichhia 85% chu an kawppuite zang lenleh sei-zawngah an lungawi tawk hle a ni. Hetih lai hian, mipa 55% chauhin anzang len leh sei-zawngah an lungawi thung!
Zang len leh tet, sei leh len hi kawppuite tihlungawi nan apawimawh ber lova, sex hmang thei tura hriselna tha neih te, hmeichhe nuam tihzawnghriat te, a tihdan leh tih hun leh chakna tihthawh dan thiam leh hriatte chu apawimawh zawk a ni.
Hmangaihna thu thlum fah, fawh, pawm, chul, liah, leh anzahmawh bul hnai nem taka chula khal vel chu hmeichhiain nuam an ti hle a,chuta tangin hmeichhe chakna chu zawimuangin a lo tho harh a, an chhu bul velchu tui-fim-hnangin a rawn luah a, tichuan hmeichhe chakna chu dan zawh lohkhawpin a lo nasa ta a. Chutah tak chuan hmeichhia chuan thil dang a ngaihtuahthei tawh lo a, mipa-in thun hun chu nghakhlel em emin a phu dep dep tawh thin.Chutih hunah tak chuan hmeichhia nawmna vawrtawp thlentir theih a ni a,hmeichhe lungawina siam theih a ni. Chuvangin zang len leh tat, len leh seiaiin mipa fin leh thiam, a nachang hriatna leh zeina chu a pawimawh ber zawk a,chu chu mipa mipatna tehfung dik tak zawk a ni.
Ref: CNN, Times Magazine, Medicine Net
KS Pakhat in puanna ah pawh "mipa zang hi chu Iron rodanga khawng nise, a len leh tet ah ka buailo" a ti.
Siamtu siam dan ah che lungawi la, Pathian Phalna thlap akawppui i neih hunah he thil ropui hi Sex pawh i ti phal tawh lovang.Hmangaihna Lipui tiin a hming i vuah hial ang. NUPUI/PASAL  NEIH HMA IN HMANG LAWK SUH ANG CHE

Cable TV Network Vrs Viewer

  •                             (Sap tawngin a thupui ka dah mai pawh a)

                                                                                       
     Mithiam te chuan Mihring in hriatna chi hrang2 panga(5) kan neih te in chakhleih dan(sensory Stimulation Theory) an  sawi fo chu hetiang hi a ni.
    (1) Kan lei,kut(hand) hmanga kan hriatna leh kan hnarin rim a hriatna te chu belhkhawmin 12% a ni.
    (2) Kan ri hriatna(hearing) hi 13% a chak a ni thung.
    (3) Kan thilhmuh atanga kan hriatna hi 75% laia a ni tlat mai.
    Point 3 na 75% lai a nih avang hi a ni ngei ang, Cable TV chuan min run ta hiau hiau mai a. Thatpui leh hmasawnpui tam tak chu an awm ngei ang. Mahse kan chhe sawt sawt zawkin a lang tlat.
    Dan lam thiam ka ni hauh lova, mahse Cable in min run nasat tak em avangin thiam lo takin ka rawn chhimthal bekangpuah pui ve hlawl mai a ni.

    Foreignthlir thuak ila(1)AmericanPsychological Association chhui dan chuan TV a mahni mihringpuite tihnat leh inpawngnekna hmuh tur a tam lutuk chuan naupang te ah midang tana harsatna lehtuarna a hmuhin khawngaihna a neih tlem tir a, midang rinhlelh leh hlauhna anneih tam phah thei a, midangte tana ṭha lo leh hlauhawm thil tih hreh lohna anneih pha thei an ti..
                                 (2) Aletha Huston,Pennsylvania Sate University in naupang Pre- School kal rual 100 a zir chiannaah chyuan Cartoon tharum thawhna lam en ṭhin naupang te chuan chawp leh chilhaan in khualtelempuite kutthlak mai te, Class chhunga awmdan tur zawm duh lohnate, dawhtheih lohna te, tih tur tih zawm duh lohna an nei tih a hmuchhuak.

                                 (3) Nielson MediaResearch Inc. tarlan dan chuan American mipui ten nitin darkar 4 leh 35 minslai TV en nan hun an hmang a. karkhat ah 32 hrs lai a tlinga, thlakhat ah pheiuchuan 5 days leh a chanve a tling hial a ni. American ho ai mah hian  Mizo te hian TV kan en tam mai lo maw?????

    India Ramchhunga Cable TeleVision Networks zawng zawngte tana khaihhruainna danParliament in a passed Cable Television Networks(Regulation ) Amenment Act 2000in a sawi ang chuan Cable Operator zawng zawng ten hetiang hian Programme Codea duang a. Chung zinga ṭhen khat te chu:-
    (a)  Cable service ah heng ang Programmete hi chhuah loh tur a ni.
    (1)  Rilru ṭha leh thianghlim ti chhe theithil
    (2)  Ṭhenawm leh ram ṭhian ṭha tesawichhiatna lam thil
    (3)  Sakhua, Pawl, sawichhiatna hmuh theihleh ṭawngka ngawt hmanga tih leh sakhaw pawl hming ti chhia a hnam leh hnam inthliarna tur chi reng reng tih lan
    (4)  Zahmawh lam, in sawi hmingchhiatna,in puhna diklo leh phuahchawp leh thudik chanve puan chhuah
    (5)  Dan leh hrai kendawhna kawngaharsatna thlen thei khawpa tharum thawhna tihlanna leh a thlawp zawng ang chithil, hnam leh ram tana hmelma siam thei thilte.
    (6)  Ram leh hnam in pumkhatna khawihchhethei thil
    (7)  Mimal emaw pawlho emaw sawiselna, indemna leh in hmusitna, khawtlang mipui leh ram nunphung ti chhe thei thilte.
    (8)  Puithuna atthlak leh rinna mitdeltihlarna lam thil
    (9)  Hmeichhe tih hmingchhiatna – hmeichhetaksa ruangam emaw, taksa bung ṭhenkhat emaw thianghlimna ti chhe thie,hmeichhe chunga hlei lenna cho chhuak thei leh mipuite rilru leh ngaihtuahnahruaisuala, tihhmel hema, hliam thei thil tih lan.
    (10)      Naupangterilru hruaisual thei thil.
    (11)      Hnam,chibing, ṭawng hrang nei te rilru tina thei zawnga an lem leh an mahnihmusitawm, mualpho leh ngeiawm zawng taka a lem leh a ṭawngka a tarchhuah ṭhinte.
    (12)      Mipuihmuh atana thil ṭha lo zawng zawng(Cinemograph Act 1952(37 of 1952)
    (b) Cable Operator chuan Cable service ahhmeichhe dinhmun ṭha zawng, thu neihna a chan theihna tut te, rilru lrhnungchang kaihruai ṭha thei tur ang chi Programme te a chhuah hram hram ṭhintur a ni.
    (c)  Cable operator tumahin Copy Right Act1957(14 of 1984) kalhin copyright chungchanga dan bawhchhiatna programme atelhin a hmang tur a ni lo. Copy right neitu phalna a nih chuan thu hran.
    (d)  Naupangte en tur Programme ah chuan ṭawngkammawilo leh tharum thawhna rapthlak a tel loh theihna turin fimkhur hle tur.
    (e)  Naupang tam zawk tena an en theih hunchhungin naupanmg tana ṭha lo turin Programme chu cable service ah chhuah lohtur.
      Viewers te pawhin zirtur tam tak kan nei. Thenkhat hi chu Chanchinbu pawh chhiar sela, Editorial leh Article pawh chhiar ngai reng reng lo, Crossword tuipui tawk ve, Horoscope nei lo chancinbu phei chu engahmah a ngai lo THalai zingah kana wm ta teuh mai. Ava pawi em. TV kan en hian eng Channel nge kan en nasat ber ni angle Thalai te hian...... Hriatna ti zau thei leh zirna a minpui thei te, Ram dinhmun chungchang Channel te chuan en a hlawh vak a nih chuan a pawi hle ang. Heti khawpa Korean Film in min run nasa lutuk te pawh hian kan Value system hniam zia a ti lang chiang viau a sin.Vaifilm hmangin Hinduism theh darh a ni em tih te ngaihtuah tham a tling ta. Sap film ah lah Chhungkua a enho atana thalo a tam si. Film en khap ngawt lah tih chi a ni dawn si lo. Kohhran harh thar sela(Kohhran thenkhat chu an harhthar mek bawk a)Sawrkarin Film Industry mumal tak a awm theih nan hma la se, EN TUR THA leh KAIHHRUAINA FEL kan mamawh tak zet a ni. Mizoram hi Mizo te ta a ni si a.

Ka huaisen lo thin mange.

Fanu ka neih ni tluk a hlim kha ka nei leh a ngem aw... 'Lalpa Ka fanu hi i kut ah, i tan ka hlan e. I duh duh a i hman a tan'ka ti tawp mai a nih kha. Pathianni Tlai khat chu Tleirawl Inkhawmah thu ka sawi a. Rinawmna tih lam hawi a ni a.' Pathian hian ka tawngtaina hi min chhang dawn tawh lo mah se kei chuan ka phatsan tawh dawn lo. Ka vuan tlat dawn' tiin a tlang ka kawm.... Chu mi tlai tak ah chuan ka fanu kum 3 mi chuan chakai bawppui ki zum chu a lo ei a. A hâk tlat mai. A thawkna dawt a hnawh a. A thaw thei mang lo. Tap zawih2 in Bawihtei tan kan tawngtai. Synod Hospital kan pan nghal a. An nin Civil Hospital ah min refer leh thung a. Oxygen min pai tir a. Ka bawihtei thaw hah lutuk hmel chu mittui nen ka thlir reng a. Civil ah pawh chuan tih ngaihna an hre vak lo. A tawi zawngin, hmalak ngaihna an hre lo. An en ve mai mai a ni. 

 Zing khua a la var lova. Casualty kawt a rem lai lai ah ka fanu thaw chham tan chuan theìhtawpin tap chungin Lalpa chu ka au ta a. A ni erawh a reh vung vung mai. Khua a var fel chuan ka fanu Esther Malsawmkimi chuan ropuina ramah min kalsan ta. Ka va ngai em. Ka zawi vek a. Ka tah pawh a chhuak lo. Ka lung a ti leng em em a.Ka thin rim em em ringawt mai a ni. A taksa a lo hit vek tawh a. Darkar chanve hmalam kha chuan min la ko peih a sin. Lalpa chu ka auva. Ka thin a rim thar leh thin. Dil lo pawh ka ni lo. Kha ti taka dam mamawh ka fanu tana ka dil lai khan Pathian..,. Khawnge i lo awm? Ka ti. Min chhanna chu maw Pathianni tlai a ka sermon hmangin. Ka tawngtaina hi min chhang dawn tawh lo pawh nise ka phat lovang ka tih hmang khan ka fanu, ka hmangaih em em lakah min lo fiah a nih chu. Fiahna ka hmachhawnna kawngah ka huaisen tawk lo. Lalpa min ngaidam ang che.......

 Ka nu hi nau chhar thiam, pianpui thiam bakah training chhuak a ni a. Fa pa kan neih zanah pawh kan inah ka nu in nau a chhar mai a. Fapa ka nei chu ka lawm em em a. Pathian hnenah ka hlan leh dawn ta a. Estheri ka hlan khan ka thinlungin ka lo hlan reng reng lova. A duh duh a a tih atan tia hlan si khan kum 3 hnu a min laksak khan ka vui kha a nia. Ka fapa Solomona ve thung hi chu Lalpa, i duh hun hunah min laksak ang a, duh leh tul i tih chuan rukru, addict pawh ni se, i duh ang ang a i hman a tan ka hlan che kan ti leh ta kha a nia... Pneumonia in a man leh ta pek a lawm le. A thaw a hah em em a. A thaw hulh hulh mai a. Damdawi jection turte lah in a vein an hmu thei lova. A kut leh ke an vit thi hne hnu tawh mai a. A tap vak vak a. A tah nasat chuan a thaw hah a zual zel si a. Pathian hnenah a thih loh nan ka dil ngam tawh silo... Lalpa a dam nan ka dil lo che. Duh leh la leh rawh. Vanah ro kan nei hnem a ni mai. In ro awmna a piangah in rilru a awm i tih kha tia tawngtai tak ngial pawh ka ngam ta ngang lova. Mahse thinlung entu chuan a lo hre na meuh mai a. A ti dam ta. Mahse ka va dawih si em.

Pressure cooker a Chana kan chhum zo kan hawn daih chu ka fanu Zosangzeli chuan a lo va hmu fuh pek a. A tlu ti tih chuan a lu chu Cooker chhungah kher kher a rawlh palh leh ta tlat mai. A hmai leh ngawng chu a pilh puk puk mai. Lalpa ka va ring zo thin lo tak che em.

Thlamuanna, rilru reng renga hriat sen lohva min thlamuantu hi ta lose hlauh avangin vawi tam tak ka thi tawh awm mange.

 

CHANGKANNA KHINGBAI

 Thalai thenkhat, fb leh whatsapp peih tak tak zingah Google hi a awm tih hre lo leh atangkaina hrelo kan awm a. Zoramin Zalenna a sual tih pawh hre map lo thalai kan pung zel a. Hei hi a chhan pakhat chu a ni. News paper leh Lehkhabu chhiar kan peih lo. Fb leh whatsapp peih em em lehkhabu pakhatpawh la chhiarchhuak lo Thalai hi kan lo in phum teuh tawh mai thei a ni.... Kan changkan dan hi a bilh ah kan tho tawh lo. Internet han tih a Facebook sawina emaw ti tlat kan han awm ta mai te, thil search tur an neih a, han google chhin teh tih a, facebook a lut chut chut te, enge google chu han ti ta mai thin Thalai changkang whatsapp khawih pha ngat te nen kan in pel ta suau suau mai a. An zingah chuan kan țhing tawh a. Min kalsan niin an in hria a. Kan um dawr dawr niin an in hria a. Facebook Special report group a member an nih chuan BBC, CNN website etc lut thin te chu an chhuk thlir ta zawk mah a. Hei hi changkanna chikhat chu a nih ngei dawn hi... Library a lun lo tulh tulh anga, Zan kan mengrei tawlh tawlh anga, zing kan tho tlai tawlh tawlh dawn chu a nih hi... Whatsapp conversation lamah chuan lo ka vat dawn tia comment siam aiin ka mu mai mai dawn ti a comment tu chu nula lakah a to zawk nghal ringawt mai chu a nih hi... Oil man tlawm thawm a awm a lawm viau si, Politics chu sual rawngbawlna emaw ti tlat pawl te, Political party tan zawng neih a, am tak taka tai pawng pawng a mahni party tan chauh hi politics emawti Thalai te pawh kan pung tual tual zel dawn niin a lang. Pathianni a status gospel tak tak neih a, Thawhtan tuka status tui hnai lo tak tak hnut chhiah leh si hi Thalai zingah eng ang tak awmang i maw??? Mawl nih hreh, țhing nih hreh, hrelo nih hreh, kut hnathawk nih hreh, sum neilo nih hreh, internet pack man tur mai mai duh a vanga mahni zahawmna hralh hreh leh lawi silo, dawr a bat hreh leh silo, chhungte thawhchhuah sa hman hreh leh lawi silo te pawh kan awm mek zel chu a ni si a.

KRISTIANNA LEH POLITICS


Kan thupui hian a huap zau hle mai a. Sawi dan tur chin pawh thliar thiam a har dawn hle in ka hria. Ka rilru a thu lo lut chu, “ Ringtu nih leh Politics sawi a in hmeh lo” “Ringtu tan politics a in hnamhnawih a tha lo” tih rawngbawltu pawimawh tak tak thenkhat ten an sawi thin hian, Ram chu Lalpa Ta a ni tih min hriatchhuah tir a. Kan politics thlir dan fuh tawk loh zia leh a chhe lai siamthat kan tum tawk lohzia te pawh a tarlang khawpin ka hria. Politics kan tih hi Greek tawng polis,saptawng chuan city, mizo tawng chuan khawpui sawina a ni a, khawpui in relbawl dan sawinana hman a ni a,Saptawngin Politics tiin an dah ta a. JF Laldailova chuanPolitics chu ram awp dan ngaihtuahna tiin a hrilhfiah a. A pawmawm hle.
POLITICS IN MITIN A NGHAWNG:Tuipui zau tak ah lawng a kal mup mup a, Lawnga chuang ten, “Tui pui hian keimah ah pawimawhna a nei lo” tiin sawi thin ta sela, an sawi sual chiang ngawt ang. Tuipui a fawn nasat poh leh lawng a che nasa a, lawng a chet nasat poh leh lawnga chuang te an buai a, an che nasa a. Chutiang bawkin Politics ah in hnamhnawih duh lo teh mah ila, Politics chuan min len kawi min len kawi tho si a nih hi. Chief Minister Bangla atanga kan nupui te pawn fen thleng hian Politics chuan nghawng a nei a, rama kal fuh chuan mipui kan nuamsa anga, ram a kal fuh loh chuan kan nuamsa ngai lovang. Chuvangin Politics hi tuman kan maimit chhinsan thei lova, en ran chungin “ Eng tin nge niang:” tiin chal dawm meuhvin kan ngaihtuah a tul ta


.KRISTIANNA : Thuthlung thar eng ah ringtu te hian hming hrang hrang kan nei a, hetiang in:(1) Zirtirte (2) Unaute (3) Mithianghlimte (4) Kawnga mite (5) Ringtute (6) Kristian te.Kristian tih hming Bible a lanna hmasa ber chu Tirh 11:26 hi a ni awm e. Lal Isua zirtirna zui tute chu vawiin thleng hianKristiantiin koh kan ni ta a. Mizo Kristian hmasa te chuPathian thu awihtiin koh an ni a. Tun hnu chuan kan hmang ta lemlo a ni ang.

KRISTIANNA LEH POLITICS: Kan ram chhung kan luh hma in ram pawn lam thlir lawk ila, RA Kennedy Runcie (Archbishop) chuan,‘Ram rorelna hian Pathian ringtute nun a khawih avangin Sorkar kalphungah Kohhranin aw a neih ve a ngai thin’tiin a lo sawi a. Desmond Tutu (Arch Bishop) pawhin‘Sakhua leh ram rorelnain inzawmna a nei lo tih tunge sawi thei? Chung mite chuan eng Bible nge an chhiar bik?’a ti hial a nih kha. Tunlaia Social Gospel Movement leh Liberation Theology kan tih te pawh hian kohhran mite chu ram inrelbawlna lama inthiar fihlim lova Isua zirtirna anga ram rorelna kalpui tura rawngbawl turin an zirtir bawk.Khawvel hmun hrang hrangah thuneihna hman dikloh avanga hlemhletna nasa lutuk te, mi rethei rahbehna nasa lutuk te dova kohhran (Kristiante) hmalakna chhinchhiah tlak tak tak a tam mai. Latin America-a Liberation Theology a lo chhuah tak dan te, Korea rama Minjung Theology leh Thailand rama Buffalow Theology lochhuahna chhante pawh hetianga hmalakna rah vek a ni. Mirethei leh chanhaite thlavang an hauh avanga kum 3 chhung leka kohhran hruaitu tam tak man an niha puithiam 6(paruk) lai thah an nih khan Brazil ramah chuan rahtha a chhuah a. Ram rorelna diklo taka kalpuitu President Marcos-a sorkar siamtha tura Cardinal Sin leh a hote thih ngama an beihna khan Philipines ram chu tinung leh ta kha a nia.A va ropui em.
Mizoram Kristianna leh Politics:
Kristian kan lo nih hnu a Kohhran a chetchhuahna tlem te lo tar lang ila: 


 (1)Bawi chhuah chungchang: Kristian ram kan nih hnu khan kan ramah Bawih neih phalna a la awm reng a. Kan sakhaw hnar kaitu tam tak khan an helh em em a. Kan Zosap Missionary Dr. Peter Fraser khan sawrkar chu a khing ta rup maia. A mah pawhin nasa takin a tawrh phah a. Zoram ringtute nasa takin an lo tawngtai bawk a. Chunglam chuan a mite tawngtaina chu a chhang chiang hle mai. Kumpinu Sawrkar chuan Bawih neih khapna arawn puang ta. Kan ram chu lawm ina au a ni ber mai. Thanga chuan “AW Lalpa chung nung ber kan fak hle a che” tih hla aphuah ta hial a ni.
(2) REMNA KAWNG A ZAWNG: Kum 1966 atang in Mizoram chuan mahni a tal hran duh in Silai lek chhuakin min awp tu India chu a do ta a. MNF movement te pawh kan ti thei awm e. Ram tin hmun tinah inthahna a thleng a, Asia rama a vawikhatna ni turin Grouping te sawrkar chuan an siam ta a. Retheihna a lo zual a. Zofa ten kan tuar nasa ta lutuk chu Kohhran in a vei a. Tawngtai mai duh tawk lovin Synod Standing Committee chuan July 14, 1966-ah special meeting annei nghal a. Chu meeting chuan Mizorama Kohhran lian pahnih - Mizoram Presbyterian Kohhran leh Zoram Baptist Kohhranten remna leh muanna a awm theihna turin theihtawp chhuaha hma lak theih dan tur an ngaihtuah a. Chumi tihhlawhtlinna tur chuan thu pahnih - mipuite hnena thuchah, Kohhran pahnihin lungrualin siam dun se tih leh Peace Committee din ni se tih anrel a.Christian Peace Committee-te zingah a tulna apianga thawkchhuaktur mi 3 - Rev. Zairema, Silchar, Rev.H.S Luaia (H. Sawiluaia) Serkawn leh Rev. Lalngurauva Ralte, Organising Secretary te an ruat a. (Christian Peace Committee hian fimkhur thuah chairman hran an nei duh lova, an thutkhawm apiangin chairman an inruat chawp a, Rev. Lalngurauva Ralte hi Organising Secretary atana ruat a ni.) Heng mi ropui tak tak pathumte hian Zoram buai karah Pathian Chanchintha avangin sawiselna leh hmuhsitna karah hna an thawk a, an nun an thap tak meuh a ni. Hminglem‘Sazumitdel pathumte(Three Blind Mice)’ tiin an hming a phuah hial a nih kha. Tun hnu hian Remna leh Muanna kan neih na chhan te hi Seat in ken vang ni ber hiala sawi kan hre tam ta khawp mai. Heng kanmihuai pathum te hi Doctorate Degree pek vek an ni ta nghe nghe.
(3) SOCIAL FRONT: Mizoram Kohhran lian ber Presbyterian Kohhran chuan Vantlang thatna lamngaihtuahtu Department siam in a hmingahSynod Social Fronta ti a. He Department hian Political Education mipui hnenah a pe nasa em em a, Political Party te pawh an zah hle a. Manifesto mipui a an zawrh hma in Synod Social Front hruaitute te zirchian hmasak tir pawh an awm ṭan ta.. Hei ringawt pawh hian Kristianna chuan Politics ah nghawng a neih that dan a tarlang awm e.
(4) MPF LEH INTHLAN THUCHAH: Inthlanna felfai leh thianghlim kan neih theih nan Kohhran hrang hrangInzawm khawm leh NGO hrang hrang inzawm khawm chuanMizoram People Forumdinin an ni hian Election a awmin house to house campaign nei lo turin candidate te a ngen a. Common platform atanga campaign turin ruahmanna te a siam a. Zawm a hlawhin in thlanna felfai zawk a lo awm thei ta a. Candidate ten nuaih tel an sen thin te pawh a ti nep ta bawk. Kan Chief Election Commission of India pawhin Mizoram ang vek hi ni thei ilatiin duhthu a sam ve hial a ni awm e.Synod mai ni lovin Kohhran lian deuh chuan Inthlan dawn apiang in an member te hnenah in thlan thuchah a siam thin bawk.KAN HLAWHTLING EM?: Kan achievment sawi tur tam tak a wm a.Mahse kan dinhmunah hian Inthlan thuchah te hian nghawng a nei tlem tial tial a.Kohhran aw ai chuan Block leh Unit hruaitute aw in kan ngeng a chhun ta zawk a. Kohhranin Pathian tih mi leh midik thlang tura min tihna te chu chhiar liam mai mai pah in kan mi duh zawng zawk tan kan campaign lo chauh tawh a nih ber hi.KAN UIPUI TUILIAN THLIR TAWH MAI DAWN EM NI?: A sawtna engmah kan hmuh tak lohvah chuanKohhran te hi chawl ve tawh ila, Politics chu ti hian miin khel sela, Krista leh kan Inkar a fel chuan a tha. Lo thlir mai mai tawh ang aw kan ti mai dawn em ni le. Ni love. Ram chu Lalpa ta a ni tlat. Kum 1966 bawr vela Mizoten India laka Zalenna a sual tan tirh te khan, Thailand, Korea, Philippines etc te khian Khawvel hriat an la hlawhphakbik lova, kan tawh ang tho lo tawk vetawhin Kohhran in siamthat hna a thawh avanga vawiin ah chuan khawvel hriat an lo ni ta a nih hi.KAN TIH TUR TE: Kristian ten kan theih tawpin hetiang hian hma ila ang u.
(1) Inthlan thuchah ngaih pawimawh: Kan lawina Kohhran in Inthlan thuchah a siam te zah in zawm ila.
(2) Israel fate khan Lal an neih dawnreng rengin Puithiam in hriak a thih thin. Keini Thuthlung thar fate hi kanBible chuan “Chi thlan, Lal Puithiam ho, hnam Thianghlim” min ti (I Pet:2:9). Kan khawtlang leh ram rorel tute kan thlan hunah hriakthih turin Pathian in min ti. Hriak aiah

kan vote hmangin Lal kan siam dawn a ni. Kan mi duh zawng ai chuan Lalpa duhzawng kan zawn a hun ta..Kristianna leh Politics hi thil inkalh anga lang, a lo in kalh loh zia leh Kristian te mawhphurhna tam tak kan sawi ta. Nakum lawkah Inthlan kan hma chhawn leh ngei ang. Kan rilru a riak reng tur, Campaigner an lo len chang te, Electronic Voting Machine kan hmachhawn mek lai a kan rilruah heihi lo thangnawn fo rawhse.KRISTIANNA LEH POLITICShi a ni e.
(Literature Week 2011 ah Kristianna leh Politics tih in ziah siak lawmman pakhatna ka dawn ve na a ni e. Lalsawmliana Hauhnar)

Karfullthiami

Pulpit chum thum dum dum a "unau te u" tia thlasik maupuah ve phawng phawng chang te tawng ve tawh mah ila, an tunlai tawng thar NAWI an tih anga hun kan hman ve thinlai te leh World Cup a lo thleng ve leh ta hlawl te hian min nui tir leh huk thin avangin insawitheihna pawh nilovin kan thlasik maupuah pui ve leh phung phung teh ang. Tu pawi mah kan hawl em lovang chu. 

 Hman ah chuan...kha mi kum World Cup ah khan Inkhel en ve tur chuan an khelh hma darkar khat ah kan enna tur kha thlen hman a ngai a... Chhuat a thutna awm zawng zawng leh thutthleng awm zawng zawng, a din theihna zawng zawng kan khat vek thin. Boruak hi a lum thang hulh hulh a ni ber mai. Kha ti taka seat kha a full chung khan ka tana seat min lo hausak ngar ngar tu, tleirawl pahnih, ka bula thut loh hlau ltk mai an awm a. Ka thlen hma in ka tan seat hauh in an lo kar full thin a ni ngei ang. Thutpui ve ve kha thil awl ai tak a nih loh avangin an lo in ti thiam lo thin a nih chu. 

Zankhat chu a upa zawk, kar full rei tawh zawk nia ka rin ah chuan ka thianpa nen thut hmun kan rem leh ta a. Kan karfullthiami chu lai tat in kan leng tawk chiah in a lo kar full a niang.. Chuti taka ka bula thut chak chu tiin ka kut chu ka awm mai mai tir duh ta bik law.. A kut chu a chang leh ka hmet a, a chang leh nuam a tih tawk vela na in ka sik a. Ka hmet sik a ni ber mai. Match an tan tawh a. Kei pawhin Khawvel Inkhel ropui en chungin game phakar tak ka khel ve mek a ni. Minute 45 a liam ta. Karfullthiami chu zung turin a chhuak a.. Enga ti nge? Engvangin nge? Ka kut chuan tleirawl kut a la hmetsik reng tho si. Kan tleirawl thutpui lah a zung daih kha a ni a. Awi ka rei ka chesual ta.. A tir atang khan minute 45 chhung teh meuh ka thianpa kut chu ka lo hmet sik a nih chu..!! Ka thianpa a nui dir char char a, kei lah chu ti bawk. Kha thil hretu kha 2 lek kan ni na a, kan nuih nasat ltk avangin inchhung kan va al hneh chiang em. Kha thil kha World Cup a lo thlen hian ka hrechhuak a, ka note ti pungtu a lo ni ta...

Lal rawng ka bawl zel dawn

Hman deuh khan ka fanu a mawng a kâng vak mai a. Zanah pawh kan mu thei lova. A tap zan khua zak zel a. Bial KTP hruaitu ten bial fan prog kan lo siam lak lawh si a. Ka tawngtai ta a. "Lalpa i hmuh angin ka fanu hi kalsan chi a ni lova. Bial fan chu ka kal ve lo mai ang e", ka ti a.  Ka thinlungah Lal Isua tuarna min hmuh tir ta a. Ka dawih zep zia te, ka in pek loh zia te nen.  Ka tap ta a. Lalpa chuan, 'rawngbawltu ka ngah lutuk i duh leh kallo mai rawh' min ti hian ka hre ta tlat mai a. Ka tawngtai thu ka thlak ta phut mai a.'Lalpa ka kal ang. Phal hram rawh. Min hnawl suh aw' ka ti ta chul mai a.

Ni e, Lalpa hian a rawngbawltu a ngah lutuk. Vanah chhiarsen loh ten a rawng an bawl bawk si.

Kan rawngbawl ve hi a phal a nih chuan Lalpa i rawng hi ka bawl zel dawn ti mai tur kan lo ni.
Rawngbawltu ti a kan hming koh a.ni te hi a va hlu em.

Ka lo lawm a che u

Hei mahni thiam ve dan dan in blog ka han buatsaih ve rawih a, he blog ah hian ka rilru a thu lang te leh ka lunglen thu leh hla te rawn tarchhuah ka tum dawn a ni. Ka blog min lo tlawh sak tute chungah lawmthu ka sawi e. Kei hi Hmuntha khua ka nia , kan khua Hmuntha in rawn zin te a nih chuan min rawn be pawp ve ula, lawm takin ka lo dawngsawng dawn che u a ni.

Sialsuk ka zin tumin Sialsuk Hmunchung tlanga thla ka la a

Hmuntha khaw chanchin

HMUNTHA KHAW CHANCHIN - Lalsawmliana Hauhnar Hmuntha khaw chanchin hi ziak a chhiar tur a tam lo hle a. Kan tlin tawk a zau a...